Uitstoot PM₂,₅

Door het inademen van fijn stof komt het in ons lichaam, hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken:

• Hoe klein de blootstelling ook is, er is altijd een risico op een schadelijk effect op de gezondheid.
• Kortdurende blootstelling aan hogere concentraties veroorzaken vroegtijdige sterfte, verhoogde ziekenhuisopnames vanwege hart- of longproblemen, acute en chronische bronchitis en astma-aanvallen.
• Langdurige blootstelling (maanden tot jaren) veroorzaken vroegtijdige sterfte, vooral bij mensen met chronische hart- of longziekten, een verminderde groei van de longfunctie bij kinderen, longkanker alsook borstkanker en kanker in het spijsverteringsstelsel.

Naast gezondheidseffecten heeft fijn stof een invloed op het klimaat: naargelang de samenstelling kan fijn stof zowel voor afkoeling als voor opwarming zorgen.

Toetsing aan het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030^* toont dat de uitstoot met 49 % daalde in de periode 2005-2022. De doelstelling tegen 2030 (afname met 37 % t.o.v. 2005) is dus reeds gehaald.

^*Bij de evaluatie van de doelstellingen wordt de uitstoot van PM_2.5 door de luchtvaart cruise en de internationale zeevaart niet meegeteld.

De belangrijkste bronnen van PM_2,5 waren de huishoudens, het transport en de industrie:

• Huishoudens (48 %): hoofdzakelijk door verwarming met (hout)kachels.
• Transport (24 %): slijtage van remmen, banden en wegdek (niet-uitlaatemissie) veroorzaakte het grootste deel van de uitstoot door het wegverkeer.
• Industrie (19 %): vooral afkomstig van de productie van minerale niet-metaalproducten en ijzer en staal.

Er is een daling van de uitstoot met 49 % t.o.v. 2005:

• Vooral afname van uitlaatemissies wegverkeer dankzij verplichte roetfilter in dieselwagens.
• Lichte toename van niet-uitlaatemissies wegverkeer (slijtage van remmen en banden) door stijgend aantal voertuigenkilometers.
• Belangrijke daling in de energiesector dankzij sluiting kolencentrales en overschakeling op gebruik van aardgas.
• Wisselend verloop van emissies door huishoudelijke verwarming met houtkachels door afhankelijkheid van weersomstandigheden. 
• In 2022 daalde de uitstoot terug t.o.v. 2021 door mildere temperaturen in de winter, waardoor er minder gestookt werd.
• De eventuele effecten van de energiecrisis (shift naar meer houtverbruik) kunnen niet ten volle in de emissies doorgerekend worden omwille van de beperkte beschikbaarheid aan jaarafhankelijke inputdata.

Het grootste potentieel voor dalende uitstoot van fijn stof ligt bij de huishoudens (houtverbranding). In samenwerking met de sector werd een Green Deal huishoudelijke houtverwarming afgesloten om de uitstoot door houtverbranding te verlagen. Voor het stoken van hout zijn er een aantal regels en adviezen. 

Bij de industrie en het wegverkeer is het potentieel beperkter:

• Door de milieuwetgeving en vergunningsvoorwaarden aan te passen volgens de laatste stand van de techniek en door extra rookgaszuivering bij grote bedrijven, kunnen we een lagere uitstoot krijgen bij de industrie.
• Bij het wegverkeer zijn, gezien het belang van niet-uitlaatemissies, maatregelen die zorgen voor een modale verschuiving en minder kilometer over de weg belangrijk (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer).

Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.

• Op zoek naar een langere tijdreeks of naar de uitstoot voor een specifieke sector of activiteit? Stel zelf een grafiek samen.
• Wat is de maatschappelijke kost van verschillende technologieën voor woningverwarming?
• Hoe wordt de uitstoot berekend?