Concentratie PM₂,₅

Fijn stof komt via inademing in ons lichaam, hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken:

• Hoe klein de blootstelling ook is, er is altijd een risico op een schadelijk effect op de gezondheid.
• Kortdurende blootstelling aan hogere concentraties veroorzaken vroegtijdige sterfte, verhoogde ziekenhuisopnames vanwege hart- of longproblemen, acute en chronische bronchitis en astma-aanvallen.
• Langdurige blootstelling (maanden tot jaren) veroorzaken vroegtijdige sterfte, vooral bij mensen met chronische hart- of longziekten, een verminderde groei van de longfunctie bij kinderen, longkanker alsook borstkanker en kanker in het spijsverteringsstelsel.

Naast gezondheidseffecten heeft fijn stof een invloed op het klimaat: naargelang de samenstelling kan fijn stof zowel voor afkoeling als voor opwarming zorgen.

*GBI: gemiddelde blootstellingsindex = 3-jaarsgemiddelde PM₂,₅-concentratie op stedelijke achtergrondplaatsen over heel België **GGBI: gewestelijke gemiddelde blootstellingsindex = 3-jaarsgemiddelde PM₂,₅-concentratie op stedelijke achtergrondplaatsen over heel Vlaanderen

De Europese (indicatieve) jaargrenswaarde werd op alle meetplaatsen gehaald in 2023. In 2023 bedroeg de GGBI voor Vlaanderen 11,1 µg/m³ en de GBI voor België 9,8 µg/m³. Beide voldoen dus aan de streefwaarden ter vermindering van de blootstelling. Ook de blootstellingsconcentratieverplichting werd gehaald. Nergens werd voldaan aan de WGO-advieswaarden. De WGO-advieswaarden zijn opgenomen in het Vlaams Luchtbeleidsplan als langetermijndoelstelling tegen 2050. Het aantal vroegtijdige overlijdens door PM_2,5 was in 2023 ongeveer 3500, ruim 50 % lager dan in 2005.

In 2023 lagen de gemeten PM₂,₅-jaargemiddelden in Vlaanderen tussen 7 en 14 µg/m³.

• Het jaargemiddelde was het laagst op de landelijke meetplaats in Retie.
• Het hoogste jaargemiddelde werd genoteerd op de meetplaats aan de Polderdijkweg in de Antwerpse haven.

Volgens de modelberekeningen werd geen enkele Vlaming blootgesteld aan PM₂,₅-concentraties hoger dan de Europese jaargrenswaarde.

• De hoogste gemodelleerde PM₂,₅-concentraties kwamen voor in de Antwerpse haven en de Gentse kanaalzone en in een aantal regio’s in West-Vlaanderen.
• De laagste concentraties werden gemodelleerd in het zuiden van Vlaams-Brabant en het zuiden en oosten van Limburg.

Wel werden quasi alle Vlamingen blootgesteld aan concentraties boven de WGO-advieswaarden voor PM_2,5, zie hiervoor de indicator blootstelling en gezondheidseffecten van fijn stof.

We zien globaal een dalende trend in de PM₂,₅-jaargemiddelden.

• De concentraties in 2023 zijn voor de landelijke, voorstedelijke en stedelijke meetplaatsen lager dan alle voorgaande jaren.
• De concentraties voor de verkeersgerichte en industriële meetplaatsen zijn de laatste jaren eerder schommelend.
• De laagste concentraties werden opgetekend op de landelijke meetplaatsen.
• De concentraties in de verschillende typegebieden liggen dicht bij elkaar.

Maatregelen om de concentraties van fijn stof te verlagen richten zich zowel op de uitstoot van primair fijn stof als op de uitstoot van de precursoren van (secundair) fijn stof. Het grootste potentieel voor een daling van de fijnstofconcentratie situeert zich bij de landbouwsector (vooral daling ammoniakuitstoot, dit is een fijnstofprecursor) en de huishoudens (houtverbranding). Meer gedetailleerde info is te vinden bij de indicatoren uitstoot fijn stof (PM_2,5) en uitstoot fijnstofprecursoren (NH₃, SO₂ en NOₓ).

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Naar de actuele fijnstofwaarden, overschrijdingen en evolutie jaargemiddelde per meetplaats.
• Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
• Hoe worden de concentraties van fijn stof gemeten?
• Wat is het ATMO-Street-model?