Klimaatverandering en wateroverlast/overstroming

Er bestaan verschillende types overstromingen, afhankelijk van de herkomst van het teveel aan water:

• fluviale overstromingen vanuit waterlopen: wanneer waterlopen buiten hun oevers treden, vaak na langdurig aanhoudende regenval (vooral tijdens de winter);
• overstromingen vanuit zee, tijdens springtij/storm;
• pluviale overstromingen, ook wateroverlast genoemd: door afvloeiing van regenwater over land en/of wanneer regenwaterstelsels de wateraanvoer niet afgevoerd krijgen tijdens hevige regenval. Treedt vooral op tijdens korte maar erg hevige zomeronweders.

Voor een actueel beeld van het voorkomen van overstromingen en wateroverlast verwijzen we naar volgende indicatoren:

• overstromingsgevaar & overstromingsrisico;
• hydrologisch gedrag onbevaarbare waterlopen - overstromingen.

Alhoewel zich in Vlaanderen altijd al overstromingen hebben voorgedaan, valt op dat we de laatste decennia heel wat belangrijke overstromingen gekend hebben. Daarbij werden vaak gebieden overstroomd die bij mensenheugenis nog nooit overstroomd waren. Echter, afzonderlijk bekeken is het niet evident die overstromingen louter aan klimaatverandering toe te schrijven. Tot nog toe is het effect van klimaatverandering op het totale overstromingsrisico in Vlaanderen zelfs veel kleiner dan de wijzigingen in bodemgebruik, bevolkingsaantallen enz..

Voor onze kust is berekend dat bij een zeespiegelstijging van een halve meter de overstromingsrisico’s al met een factor 10 toenemen wanneer strand en vooroevers niet gelijktijdig opgehoogd worden. Nu al voorziet het Vlaamse Gewest in het compenseren van een zeespiegelstijging met een structurele verhoging en versterking van de zeewering (zandtoevoer op het strand en op de vooroever). Nederland en België zijn de twee meest kwetsbare Europese landen voor overstromingen t.g.v. een stijgend zeeniveau: meer dan 85 % van het kustgebied ligt er lager dan 5 meter boven het zeeniveau. In Vlaanderen ligt ongeveer 15 % van het oppervlak (Kustzone en Scheldepolders) minder dan 5 meter boven het gemiddeld zeeniveau.

Naast de dreiging die uitgaat van een stijgend zeeniveau, kan ook het wijzigend neerslagpatroon in België het risico op overstromingen doen toenemen. Daaronder vallen 2 fenomenen of 2 types overstromingen te onderscheiden:

• waterlopen die door aanhoudende neerslag buiten hun oevers treden. Dit type overstromingen treedt vooral op in de winter. Hiervoor brengt het 'Klimaatrapport 2015: over waargenomen en toekomstige klimaatveranderingen' aan de hand van scenario-analysen de bandbreedte van de verwachtingen voor de toekomst in beeld. Daarbij krijgen ook de mogelijke gevolgen van klimaatverandering voor het waterbeheer de nodige aandacht;
• afstroming via het land bij intense neerslag. Dit type overstromingen treedt vooral op tijdens hevige zomeronweren. Door de intensiteit van de neerslag krijgt het regenwater niet de kans in de bodem te dringen, en ontstaan lokaal tijdelijke waterstromen. Een wijzigende neerslagintensiteit tijdens de zomermaanden kan zo voor bijkomende wateroverlast en erosie zorgen. Dit type overstromingen werd door VMM in kaart gebracht voor Vlaanderen, en is net als de kartering van overstromingen vanuit zee en vanuit waterlopen bij een verder wijzigend klimaat te consulteren via het Klimaatportaal Vlaanderen.

• Klimaatportaal Vlaanderen: fijnmazige kaarten ondersteund door kerncijfers & grafieken per wijk, per gemeente en heel Vlaanderen over de klimaattoestand (temperatuur, neerslag, verdamping, wind), de effecten ervan (hittestress, droogte, wijzigende grondwaterstanden, wateroverlast, overstromingen, zeespiegelstijging) en de gevolgen (getroffen personen, gebouwen, ecosystemen en landbouwpercelen). En dit zowel voor het huidige klimaat als voor de mogelijke klimaatverandering tot 2100.
• Klimaatrapport 2015: Aan de hand van scenario's worden de verwachtingen tot 2100 beschreven en antwoorden geformuleerd op vragen als: Welke gevolgen heeft de klimaatverandering voor Vlaanderen? En hoe kunnen we ons tijdig aanpassen om de effecten van klimaatverandering op te vangen?
• Watertoets en informatieplicht overstromingsgevoeligheid: Hoe groot is de kans dat een woning, perceel of gebied overstromen of te kampen krijgen met wateroverlast? Daar moet je bij verkoop of verhuur de koper of huurder over informeren. En als je een plan of vergunning aanvraagt, kijkt de watertoets na of er een impact is op het watersysteem. Ontdek er hier meer over.