Zeeniveau

Wetenschappelijk wordt als duurzaamheidsdoelstelling een maximale stijging van het zeeniveau met 2 cm per decennium vooropgesteld. Zo blijft de menselijke verstoring van het klimaatsysteem enigszins binnen de perken, wat ook ecosystemen toelaat zich op een natuurlijke wijze aan te passen.

• Meetwaarden aan de Belgische kust laten zien dat het jaargemiddelde zeeniveau in 2023 significant hoger ligt dan bij het begin van de meetreeksen enkele decennia geleden:
• in Oostende (eerste figuur) steeg de trendlijn van het zeeniveau met 180 mm tussen 1951 en 2023;
• in Zeebrugge (tweede figuur) steeg de trendlijn van het zeeniveau met 176 mm tussen 1962 en 2023;
• in Nieuwpoort (derde figuur) steeg de trendlijn van het zeeniveau met 168 mm tussen 1967 en 2023.

• Oostende is het meetpunt aan onze kust met de langste ononderbroken meetreeks. Daarom is deze reeks het meest geschikt om langetermijntrends te detecteren en te kwantificeren. Aanvankelijk steeg het zeeniveau hier vrij langzaam (met circa 1 mm/jaar), maar van midden jaren '70 tot eind jaren '90 lag het stijgingstempo al duidelijk hoger (2 tot 4 mm/jaar). Daarna zakte het stijgingstempo tijdelijk, maar vanaf 2010 blijft de stijging duidelijk aanhouden. Sinds 2015 komt de stijgende trend voor het eerst sinds de start van de metingen boven de 5 mm/jaar uit, en de laatste jaren ligt het stijgingstempo zelfs op 8 mm/jaar (eerste figuur).
• Tussen het begin van de 20^ste eeuw en 2020 nam het gemiddeld zeeniveau op aarde toe met 21 cm in totaal. In de eerste decennia was die stijging nog beperkt, maar sinds de jaren '60 is een significante versnelling ingezet vooral onder invloed van steeds sneller afsmeltende ijskappen. Sinds 1993 kan het zeeniveau bepaald worden aan de hand van fijnmazige satellietmetingen. Daaruit blijkt ondertussen meer dan een verdubbeling van de zeespiegelstijging over 3 decennia: van 2,1 mm/jaar tussen 1993 en 2002 naar 4,8 mm/jaar tussen 2014 en 2023 onder invloed van opwarmende oceanen en versneld afsmeltende ijskappen op land (WMO, 2024).
• Ook langsheen de Europese kustlijn wordt op de meeste plaatsen een zeeniveaustijging waargenomen, maar de grootte daarvan verschilt. Redenen voor die lokale verschillen zijn o.a. de niet-uniforme verdeling van veranderende waterdichtheid, een verschillende impact van wijzigingen in oceaancirculatie, en lokale verticale (zowel op- als neerwaarts) bewegingen van de aardkorst.
• Een studie uit 2019 onderzocht de extreme hoogwaters te Oostende en de bijdrage van afzonderlijke astronomische en stormopzetcomponenten, trends en langjarige schommelingen daarin. Hieruit bleek het stormopzet – naast de stijging van de jaargemiddelde zeespiegel – een kleine afzonderlijke of bijkomende stijgende trend te vertonen van 0,2 mm/jaar.

• Een stijgend zeeniveau kan leiden tot meer overstromingen, kusterosie en zelfs de inname van laaggelegen gebieden door de zee.
• Bovendien kan de verhoogde druk van zeewater ook ondiepe (zoet)waterlagen aantasten en zo de waterbevoorrading bedreigen en lokale ecosystemen aantasten.

• Oorzaken van een stijgend zeeniveau
• Vlaanderen kwetsbaar voor overstromingen vanuit zee
• Zeewering aanpassen aan de klimaatverandering
• Historisch perspectief: vele duizenden jaren terug in de tijd
• Klimaatportaal Vlaanderen: fijnmazige kaarten ondersteund door kerncijfers & grafieken per gemeente en heel Vlaanderen over de klimaattoestand (temperatuur, neerslag, verdamping, wind), de effecten ervan (hittestress, droogte, wijzigende grondwaterstanden, wateroverlast, overstromingen, zeespiegelstijging) en de gevolgen (getroffen personen, gebouwen, ecosystemen en landbouwpercelen). En dit zowel voor het huidige klimaat als voor de mogelijke klimaatverandering tot voorbij 2100.
• Klimaatrapport 2015: Aan de hand van scenario’s worden de verwachtingen tot 2100 beschreven en antwoorden geformuleerd op vragen als: Welke gevolgen heeft de klimaatverandering voor Vlaanderen? En hoe kunnen we ons tijdig aanpassen om de effecten van klimaatverandering op te vangen?