Concentratie stikstofdioxide

Stikstofdioxide komt via de ademhaling in het lichaam. Zowel korte episodes van hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties (5 - 10 µg/m³) zijn schadelijk, ze veroorzaken:

• Irritaties van de luchtwegen.
• Astma bij kinderen.
• Stikstofoxiden dragen bij tot de vorming van ozon en fijn stof die ook schadelijke effecten hebben op de gezondheid.

In de natuur dragen stikstofoxiden bij aan verzuring en vermesting:

• Stikstofdepositie vermindert de plantendiversiteit en maakt planten gevoeliger voor stress door bv. droogte en insecten.
• De kwaliteit van het grondwater daalt door uitspoeling van nitraat en metalen.

Onderstaande tabel toont een overzicht  van de huidige Europese regelgeving en de toetsing van de gemeten concentraties.

Vanaf 2030 worden de Europese grenswaarden strenger. Hieronder een overzicht van de nieuwe grenswaarden en de toetsing van de gemeten concentraties.

^* Toekomstige gemiddelde blootstellingsindex = 3-jaarsgemiddelde NO₂-concentratie van alle voorstedelijke en stedelijke achtergrondplaatsen over heel Vlaanderen

De Europese grenswaarden houden zowel rekening met de gezondheidseffecten als met de economische en technische haalbaarheid ervan. De grenswaarden zijn wettelijk bindend. De WGO-advieswaarden zijn enkel gebaseerd op de gezondheidseffecten en zijn daarom meestal veel strenger dan de Europese grenswaarden. De WGO-advieswaarden zijn echter niet wettelijk bindend.

In het Vlaams luchtbeleidsplan werden nog volgende doelstellingen opgenomen:

Toetsing aan de huidige Europese Regelgeving

In 2024:

• Respecteerden alle meetplaatsen (automatische monitoren en passieve samplers) de Europese grenswaarde voor jaargemiddelden.
• Respecteerden alle meetplaatsen met automatische monitoren de Europese grenswaarde voor uurwaarden en de alarmdrempel.
• Berekent het ATMO-Street-model geen overschrijdingen van de Europese jaargrenswaarde.

Toetsing aan de toekomstige Europese Regelgeving

In 2024:

• Overschreden heel wat meetplaatsen (automatische monitoren en passieve samplers) de toekomstige jaargrenswaarde.
• Respecteerden alle meetplaatsen de toekomstige dag- en uurgrenswaarde.
• Respecteerden alle meetplaatsen ook de toekomstige informatie- en alarmdrempel.
• Lag de GBI lager dan de verplichte reductie van de GBI tegen 2030.
• Berekent het ATMO-Street-model dat zo’n 5% van de Vlamingen in een gebied woont waar de toekomstige jaargrenswaarde wordt overschreden.

Toetsing aan WGO-advieswaarden

In 2024 werd in Vlaanderen:

• De jaaradvieswaarde op het merendeel van de meetplaatsen overschreden (uitgezonderd een aantal meetplaatsen in landelijke of natuurgebieden).
• De dagadvieswaarde op alle meetplaatsen overschreden, uitgezonderd op de landelijke meetplaats in Houtem.
• De uuradvieswaarde overal gerespecteerd.

Toetsing aan doelstellingen Vlaamse Luchtbeleidsplan

In 2024 voldeden 58 % van de gemeenten (173 van de 300 Vlaamse gemeenten) aan de doelstelling om het aantal inwoners in hun gemeente blootgesteld aan een NO₂-jaargemiddelde hoger dan 10 µg/m³ te halveren ten opzichte van het aantal blootgestelde inwoners in 2016. Deze doelstelling dient tegen 2030 in elke gemeente behaald te worden.

Er is een grote variatie in NO₂-jaargemiddelden tussen meetplaatsen:

• Het laagste jaargemiddelde werden gemeten in een natuurgebied in Tielt-Winge (6 µg/m³).
• Het hoogste jaargemiddelde werd gemeten langs een drukke gewestweg in Houthalen-Helchteren en in een drukke street canyon in Gent-Centrum (34 µg/m³).

Als we kijken naar de modelkaart, dan zien we de hoogste gemodelleerde NO₂-jaargemiddelden in steden, in industriële gebieden en nabij druk wegverkeer, met daarbij:

• De hoogste concentraties in de Antwerpse agglomeratie en de Antwerpse haven
• Verhoogde concentraties in de noordrand van Brussel, in Gent en de Gentse Kanaalzone en in de meeste centrumsteden.
• Verhoogde concentraties rond de snelwegen en langs kleinere verkeersaders

Niet alleen het verkeersvolume maar ook de doorstroming speelt een belangrijke rol. Aaneengesloten bebouwing, maar ook 'stop-and-go'-verkeer aan kruispunten resulteren in verhoogde NO₂-concentraties.

We stellen vast dat:

• We globaal een geleidelijke daling zien van de NO₂-jaargemiddelden in alle typegebieden.
• We een stagnatie of lichte daling zien in de jaargemiddelden t.o.v. 2023. De industriële meetplaats noteerde een lichte stijging, vooral te wijten aan de meetplaatsen in het Antwerpse havengebied.
• De knik in 2020 een gevolg is van de toen geldende coronamaatregelen, waardoor er minder wegverkeer was en dus minder uitstoot door wegverkeer.
• Er een uitgesproken verschil tussen de typegebieden is. De hoogste concentraties zien we op de verkeersgerichte meetplaatsen, de laagste concentraties op de landelijke meetplaatsen.

Op de grafiek met het aantal dagen met daggemiddelden hoger dan 25 µg/m³ (WGO-dagadvieswaarde) per typegebied zien we een gemiddelde daling van 80 % ten opzichte van 2005.

In 2024 maten we enkel in het stedelijk en verkeersgericht typegebied enkele dagen met een NO₂-gemiddelde hoger dan 50 µg/m³, maar de toekomstige Europese daggrenswaarde werd in elk typegebied ruim gerespecteerd. Twintig jaar geleden werden er in alle typegebieden nog veel meer verhoogde NO₂-daggemiddelden opgemeten.

Een daling van de NO₂-concentraties kan het best bereikt worden via maatregelen voor het wegverkeer. Deze maatregelen zijn vooral gericht op een modale verschuiving, minder kilometers over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer). Lokaal kan een snelheidsverlaging een positief effect hebben voor de omwonenden of de natuur in de buurt. Door in te zetten op walstroom verminderen we de NO_x-uitstoot van scheepvaart.

Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.

Ook in het stikstofbeleid (Stikstofdecreet) staan maatregelen om de uitstoot van stikstof terug te dringen met behoud van economische ontwikkeling.

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Naar de actuele NO₂-concentraties, overschrijdingen en evolutie jaargemiddelde per meetplaats.
• Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
• Hoe worden de concentraties van NO_x gemeten?
• Wat is het ATMO-Street-model?