Concentratie PM₁₀

Fijn stof komt via inademing in ons lichaam, hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken:

• Hoe klein de blootstelling ook is, er is altijd een risico op een schadelijk effect op de gezondheid.
• Kortdurende blootstelling aan hogere concentraties veroorzaakt vroegtijdige sterfte, verhoogde ziekenhuisopnames vanwege hart- of longproblemen, acute en chronische bronchitis en astma-aanvallen.
• Langdurige blootstelling (maanden tot jaren) veroorzaakt vroegtijdige sterfte, vooral bij mensen met chronische hart- of longziekten, een verminderde groei van de longfunctie bij kinderen, longkanker alsook borstkanker en kanker in het spijsverteringsstelsel.

Naast gezondheidseffecten heeft fijn stof een invloed op het klimaat: naargelang de samenstelling kan fijn stof zowel voor afkoeling als voor opwarming zorgen.

Onderstaande tabel toont een overzicht van de huidige Europese regelgeving en de toetsing van de gemeten concentraties.

Vanaf 2030 worden de Europese grenswaarden strenger, hieronder een overzicht.

De Europese grenswaarden houden zowel rekening met de gezondheidseffecten als met de economische en technische haalbaarheid ervan. De grenswaarden zijn wettelijk bindend. De WGO-advieswaarden zijn enkel gebaseerd op de gezondheidseffecten en zijn daarom meestal veel strenger dan de Europese grenswaarden. De WGO-advieswaarden zijn echter niet wettelijk bindend. Vlaanderen heeft als doelstelling om de WGO-advieswaarden te halen tegen 2050.

Voor 2024 stellen we vast dat:

• De huidige Europese jaar- en daggrenswaarden voor PM₁₀ werden op alle meetplaatsen gehaald.
• De toekomstige daggrenswaarde werd eveneens gehaald op alle meetplaatsen.
• De toekomstige jaargrenswaarde werd overschreden op 1 meetplaats.
• De WGO-jaaradvieswaarde werd gehaald op 14 van de 43 meetplaatsen, de WGO-dagadvieswaarde werd gehaald op 29 van de 43 meetplaatsen.

In 2024 lagen de gemeten PM₁₀-jaargemiddelden in Vlaanderen tussen 14 en 21 µg/m³:

• Het jaargemiddelde was het laagst op de landelijke meetplaatsen in Houtem en Walshoutem, op de voorstedelijke meetplaats in Boom en op de meetplaats in Steenokkerzeel nabij de luchthaven van Zaventem.
• Het hoogste jaargemiddelde werd genoteerd op de meetplaats aan de Schuitstraat in Sint-Kruis-Winkel, vlakbij wegenwerken aan de R4.
• Op deze meetplaats noteerden we ook het meeste aantal dagen met een concentratie > 50 en 45 µg/m³ namelijk respectievelijk 9 en 16 µg/m³.

Volgens de modelberekeningen werd geen enkele Vlaming blootgesteld aan PM₁₀-concentraties hoger dan de huidige Europese jaar- en daggrenswaarde en hoger dan de toekomstige Europese daggrenswaarde. Minder dan 0,1 % van de Vlamingen werd blootgesteld aan concentraties hoger dan de toekomstige jaargrenswaarde:

• De hoogste gemodelleerde jaargemiddelden bevinden zich overwegend in het noorden van Vlaanderen.
• Het model berekende de laagste jaargemiddelden in het zuiden van de provincie Brabant en Limburg.
• 38 % van de Vlamingen werd blootgesteld aan concentraties boven de WGO-jaaradvieswaarde voor PM₁₀. Minder dan 0.1 % van de Vlamingen werd blootgesteld aan concentraties boven de WGO-dagadvieswaarde voor PM₁₀, zie hiervoor de indicator blootstelling en gezondheidseffecten van fijn stof

Bij verhoogde concentraties wordt de bevolking geïnformeerd, een stookadvies afgekondigd of zelfs een snelheidsbeperking op een aantal secties van ringwegen en snelwegen opgelegd. In 2024ndiende dit niet te gebeuren.

De trend van de jaargemiddelden is in alle typegebieden dalend. Waar we in de periode 2019-2022 een eerder schommelend verloop zien, zijn de concentraties de laatste 2 jaren dalende. De laagste jaargemiddelden meten we op de landelijke meetplaatsen. De verschillen tussen de typegebieden zijn in de loop der jaren verkleind.

Op bijna de helft van de meetplaatsen zijn er in 2024 geen dagen met een PM₁₀-concentratie hoger dan 50 µg/m³.

Het aantal dagen met een PM₁₀-concentratie hoger dan 45 µg/m³ is het hoogst op de meetplaatsen beïnvloed door industrie of beïnvloed door opwaaiend stof door verkeer of wegenwerken. Vooral op deze meetplaatsen wordt de WGO-advieswaarde nog overschreden.

Maatregelen om de concentraties van fijn stof te verlagen, richten zich zowel op de uitstoot van primair fijn stof als op de uitstoot van de precursoren (=voorloperstoffen) van (secundair) fijn stof. Het grootste potentieel voor een daling van de fijnstofconcentratie situeert zich bij de landbouwsector (vooral daling ammoniakuitstoot, dit is een fijnstofprecursor) en de huishoudens (houtverbranding). Meer gedetailleerde info is te vinden bij de indicatoren uitstoot fijn stof (PM₁₀) en uitstoot fijnstofprecursoren (NH₃, SO₂ en NOₓ).

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Naar de actuele fijnstofwaarden, overschrijdingen en evolutie jaargemiddelde per meetplaats.
• Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?
• Hoe worden de concentraties van fijn stof gemeten?
• Wat is het ATMO-Street-model?