Luchtkwaliteit in de Antwerpse Agglomeratie

Verschillende polluenten hebben een negatieve impact op de gezondheid. Dit kan gaan van lichte irritaties tot vroegtijdige sterfte. Meer over gezondheidseffecten:

• Gevolgen van slechte luchtkwaliteit

Toetsing van de 2023-meetresultaten in de Antwerpse Agglomeratie aan de huidige Europese grenswaarden, aan de toekomstige Europese grenswaarden (geldig vanaf 2030) en aan de WGO-advieswaarden per polluent.

Voor stikstofoxiden kunnen we vaststellen dat:

• In 2022 de uitstoot voor 67 % afkomstig was van verkeer, vooral van wegverkeer.
• De uitstoot tussen 2005 en 2022 daalde met 66 %.
• De EU-grenswaarden voor de NO₂-concentraties werden gehaald in 2023, maar de strengere toekomstige Europese grenswaarden (geldig vanaf 2030) en de WGO-advieswaarden werden overschreden.
• De afgelopen 10 jaar de NO₂-concentraties daalden met bijna de helft.
• Er in 2023 een duidelijke daling was in de NO₂-concentraties tegenover 2022, dankzij de dalende uitstoot en het gunstige weer in 2023

Voor fijn stof (PM₁₀) kunnen we vaststellen dat:

• In 2022 de primaire uitstoot voor 34 % afkomstig was van huishoudens, vooral van houtverbranding in open haarden en kachels, en voor 33 % afkomstig van verkeer.
• Tussen 2005 en 2022 de uitstoot van primair PM₁₀ daalde met 42 %.
• De EU-grenswaarden voor de PM₁₀-concentraties werden gehaald in 2023, maar de strengere toekomstige Europese grenswaarden (geldig vanaf 2030) en de WGO-advieswaarden werden overschreden.
• De afgelopen 10 jaar de PM₁₀-concentraties daalden met 24 % tot 32 %.
• Alle Antwerpse meetstations in 2023 een daling noteerden van de PM₁₀-concentraties tegenover 2022, dankzij de dalende uitstoot en het gunstige weer.
• Op jaarbasis varieert de bijdrage van houtverbranding aan de PM₁₀-concentraties tussen 9 % en 12 %. Tijdens de wintermaanden is deze bijdrage dubbel zo hoog als tijdens de zomermaanden

Voor fijn stof (PM_2.5) kunnen we vaststellen dat:

• In 2022 de primaire uitstoot voor 47 % afkomstig was van huishoudens, vooral van houtverbranding in open haarden en kachels.
• Tussen 2005 en 2022 de uitstoot van primair PM_2.5 daalde met de helft.
• De EU-grenswaarden voor de PM_2.5-concentraties werden gehaald in 2023, maar de strengere toekomstige EU-grenswaarden (geldig vanaf 2030) en de WGO-advieswaarden niet.
• De afgelopen 10 jaar de PM_2.5-concentraties daalden met 42 % tot 50 %.
• Er in 2023 op de meeste Antwerpse meetplaatsen een daling was in de PM_2.5-concentraties tegenover 2022.

Voor zwarte koolstof kunnen we vaststellen dat:

• In 2022 de uitstoot voor 49 % afkomstig was van verkeer, vooral van wegverkeer.
• Tussen 2005 en 2022 de uitstoot van elementair koolstof daalde met 77 %, vooral dankzij de introductie van milieuvriendelijkere en efficiëntere voertuigen.
• Er momenteel geen Europese normen of WGO-advieswaarden bestaan.
• De afgelopen 10 jaar de concentraties zwarte koolstof daalden met 57 % tot 73 %.
• Er in 2023 op alle Antwerpse meetplaatsen een daling was in de concentraties zwarte koolstof tegenover 2022. Het gunstige weer in 2023 speelde hierin een rol, naast de dalende uitstoot.
• Op de modelkaart het belang van verkeer op de concentraties zwarte koolstof duidelijk zichtbaar is, met de hoogste concentraties langs de ring en de belangrijkste verkeersassen, ook de tunnelmonden zijn zichtbaar.
• De bijdrage van houtverbranding aan de concentraties zwarte koolstof varieert op jaarbasis tussen 20 % en 27 % over de Antwerpse meetplaatsen en groter is in de wintermaanden.

Voor ultrafijnstof (UFP) kunnen we vaststellen dat:

• De afgelopen 10 jaar de UFP-concentratie op de achtergrondmeetplaats in Borgerhout daalde met 14 %.
• In 2023 het UFP-daggemiddelde in Borgerhout 1 op 3 dagen boven de concentratie lag die door de WGO als hoog wordt beschouwd.

Sinds de zomer van 2021 voert de VMM PFAS-metingen uit nabij de 3M-site.

De tijdelijke toetsingswaarde voor PFAS in zwevend stof werd in 2023 op 2 meetplaatsen overschreden, namelijk aan Blokkersdijk (natuurgebied) en aan de Neerstraat (woonzone). Dichterbij het bedrijf 3M en de Oosterweelwerf werden hogere concentraties gemeten. Voor meer info: PFAS in zwevend stof en PFAS in neervallend stof.

• Om tijdig in te spelen op verspreiding van mogelijk met PFAS vervuilde grond via de lucht door de Oosterweelwerken, werden er extra meetplaatsen voor fijn stof opgericht en werd er een stofactieplan opgemaakt in samenwerking met Lantis.
• Indien er lokale stofpieken gemeten worden nabij een woongebied, dan dient er actie op het terrein ondernomen te worden. Meer info over: stofactieplan en de actuele gemeten concentraties

Sinds februari 2017 heeft Antwerpen een LEZ ingevoerd. VMM onderzocht of in de gemeten concentraties hiervan een effect te zien is.

• De invoering van de LEZ leidde tot een versnelde vergroening van het wagenpark, niet enkel binnen de LEZ, maar ook in de rest van Vlaanderen. De vergroening van het particuliere wagenpark loopt in Antwerpen 3 jaar voor op de vergroening in de rest van Vlaanderen, dankzij de LEZ. Ook is het aandeel dieselwagens in Antwerpen lager dan in de rest van Vlaanderen.
• De LEZ zorgt ervoor dat de luchtkwaliteit in meer achtergestelde buurten sneller verbetert, wat ten goede komt aan de sociaal kwetsbare groepen.
• De huidige beperkingen van de LEZ focussen vooral op het terugdringen van de uitstoot van roetdeeltjes. Dit zien we terug in de metingen van zwarte koolstof, die binnen de LEZ sneller dalen dan in de rest van Vlaanderen.
• Verdere verstrengingen van de toelatingsvoorwaarden in de LEZ kunnen belangrijk  zijn, aangezien deze een sterke impact kunnen hebben op de NO_x-uitstoot en de gemeten NO₂-concentraties. NO₂ heeft een belangrijke gezondheidsimpact, dus een verdere verlaging van de NO₂-concentraties zou een aanzienlijke gezondheidswinst opleveren voor de bevolking.

• Naar de samenvatting van het rapport 'Luchtkwaliteit in de Antwerpse Agglomeratie 2023' (pdf).
• Naar het volledige rapport van 'Luchtkwaliteit in de Antwerpse Agglomeratie 2023'.
• Wat is het verschil tussen de Europese doelstellingen en de WGO-advieswaarden?