Door betere wandel- en fietspaden in te richten en het openbaar vervoer aan te moedigen, kunnen gemeenten hun inwoners stimuleren om minder verplaatsingen met de auto te maken, waardoor er minder luchtverontreiniging is.
Instrumenten voor een betere lokale luchtkwaliteit
Zuivere lucht is essentieel voor onze gezondheid. De VMM meet daarom de luchtkwaliteit, maakt luchtbeleidsplannen, is actief op het terrein, evalueert en stuurt bij waar nodig. Dat doen we samen met steden en gemeenten. Zij kunnen er mee voor zorgen dat de luchtkwaliteit verbetert en de leefbaarheid er voor hun inwoners op vooruit gaat.
25 april 2024
Deel online
Hoe staat het met onze luchtkwaliteit?
Verbetering, maar nog werk aan de winkel
De voorbije decennia is de luchtkwaliteit in Vlaanderen gevoelig verbeterd. We stellen wel vast dat de luchtkwaliteit er in 2022 niet meer op vooruit gegaan is. Belangrijkste oorzaken daarvoor zijn de heropleving van de economie na Covid en meer houtverbranding. Vooral stoffen die sterk gelinkt zijn aan houtverbranding (PAK’s, organische massa in fijn stof en bepaalde roetfracties) namen toe.
Lees meer: Hoe scoort de luchtkwaliteit in Vlaanderen?
Belangrijke impact van luchtvervuiling op onze gezondheid
In alle Vlaamse steden en gemeenten heeft de luchtvervuiling negatieve gevolgen voor de gezondheid van inwoners, ook al halen we op de meeste plaatsen de Europese normen. Fijn stof, stikstofdioxide en ozon zijn de drie stoffen met de grootste gezondheidsimpact in Vlaanderen en leiden tot luchtweginfecties, astma, hart- en vaatziekten en vroegtijdige sterfte. Volgens modelberekeningen worden alle Vlamingen blootgesteld aan te veel fijn stof (PM2,5) en ozon en bijna alle Vlamingen aan te veel stikstofdioxide. Daarom zijn er aanvullende inspanningen nodig om de luchtkwaliteit verder te verbeteren. Bovendien worden de Europese normen binnenkort strenger.
Lees meer: Impact van het Europees akkoord op de normen voor luchtkwaliteit
De luchtkwaliteit kan plaatselijk heel verschillend zijn
De lokale luchtkwaliteit kan soms erg sterk verschillen van plaats tot plaats. Lokale factoren zoals industrie, mobiliteit, houtstook .... hebben een belangrijke impact op de luchtkwaliteit. Dat is onder andere het geval bij ‘street canyons’, smalle straten met hoge bebouwing waar de luchtvervuiling blijft hangen. Door de beperkte luchtstroming worden verontreinigende stoffen zoals uitlaatgassen slecht verdund, stapelen ze zich op en ontstaan er lokaal hoge concentraties, onder andere van stikstofdioxide. Dat tast de leefbaarheid voor de bewoners van deze straten sterk aan.
Ook houtstook kan plaatselijk een grote impact hebben. Uit metingen blijkt dat houtstook de grootste bron is voor fijn stof. Bij mistig en windstil weer valt de rook meteen neer en dan blijven de concentraties sterker ter plaatse hangen, in de eigen tuin of in die van de buren. Fijn stof is de meest vervuilende stof naar gezondheidsimpact. Zelfs bij zeer lage concentraties is fijn stof slecht voor de gezondheid. Een Vlaming verliest gemiddeld 15 gezonde levensmaanden door fijn stof. Maatregelen op vlak van (groene) mobiliteit, ruimtelijke ordening, zero emissie stadsdistributie, het monitoren van zorgwekkende stoffen kunnen de luchtkwaliteit sterk verbeteren.
Samenwerking steden en gemeenten
Met onze metingen kunnen we de luchtkwaliteit goed opvolgen en weten we waar er actie nodig is. Dat vormt de basis voor de maatregelen die opgenomen worden in het Vlaams Luchtbeleidsplan en tweejaarlijks worden geëvalueerd door de VMM. Veel van de opgenomen acties vereisen lokale ingrepen of projecten.
De VMM zet daarom met steden en gemeenten lokale acties op en meet de impact in het kader van een gebiedsgerichte samenwerking. We geven advies, ondersteunen bij het uitvoeren van lokale luchtbeleidsplannen en meetcampagnes op maat en helpen bij het maken van geïnformeerde beslissingen en het implementeren van effectieve maatregelen op het terrein voor luchtkwaliteitsverbetering. Lokale besturen kunnen ook bij de VMM terecht voor ondersteuning bij het uitvoeren van luchtkwaliteitsmetingen en data-analyses. Of om knelpunten rond industriële luchtverontreiniging aan te pakken.
We ondersteunen lokale initiatieven in Kortrijk, Aalst, Gent, Brugge, Antwerpen, Roeselare, Sint-Niklaas, Herzele, Rumst, Harelbeke en Kampenhout. In Herzele bijvoorbeeld brengen we dat in de praktijk door burgerwetenschappers de effecten van de ingevoerde schoolstraat te laten nagaan, in overleg met het gemeentebestuur. Dat vergroot niet alleen het draagvlak, maar ook de impact van het gevoerde beleid.
Steden en gemeenten kunnen zich op de website Samen voor Zuivere Lucht informeren over de luchtkwaliteit op hun grondgebied, zich laten inspireren door andere gemeenten en zelf actie ondernemen.
Wat kunnen gemeenten doen om de luchtkwaliteit te verbeteren?
Lokale besturen en gemeentediensten staan dichter bij hun inwoners en ontvangen uit eerste hand alle klachten over houtstook, vragen over de gezondheid in drukke straten, vragen naar veiligere verkeersomgevingen en meer groenblauwe ruimte. Door samen te werken en geavanceerde tools en strategieën te implementeren kunnen lokaal besturen de luchtkwaliteit verbeteren. We geven twee voorbeelden.
Mobiliteit
Mobiliteit is een van de belangrijkste bronnen voor luchtverontreiniging. Er zijn verschillende mogelijkheden om de impact van de mobiliteit op de luchtkwaliteit te verminderen.
Houtstook
Succesfactoren voor een lokaal beleid voor zuivere lucht |
In het nieuwe bestuursakkoord kunnen de nieuw verkozen lokale besturen hun beleid voor een zuivere lucht in hun gemeente verankeren. Dat kunnen ze doen door zich te engageren om:
|