Hoe wordt depositie gemeten?

We maken een onderscheid tussen totale en natte depositie. Als er enkel bemonsterd wordt tijdens de perioden met neerslag, spreken we van natte depositie. Als er ook tijdens de droge periodes wordt bemonsterd, spreekt men van totale depositie.

Voor totale depositie gebeurt de bemonstering en analyse sinds januari 2015 volgens EN15841. Men vangt gedurende 28 dagen het stof op in een neerslagkruik voorzien van een trechter. De kruik staat op een statief, de bovenrand van de kruik staat op 1,8 tot 2 m boven de grond.

In VLAREM zijn grens- en richtwaarden opgenomen voor een aantal zware metalen in totale depositie. Deze normering is gebaseerd op de Belgische norm NBN T94-101. Sinds 2009 is er een Europese norm (EN15841) die de atmosferische depositie van arseen, cadmium, lood en nikkel beschrijft. Hierin is de bemonstering en analyse opgenomen maar geen normering. De methoden in de Europese norm verschillen van de Belgische norm en beide methoden geven een verschillend resultaat. Daarom werd op basis van de resultaten van vergelijkende metingen de normering in VLAREM aangepast naar de Europese norm. Deze norm is in werking sinds januari 2024. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de grens- en richtwaarden:

^*Metingen met NILU-kruiken volgens NBN T94-101 ^**Metingen met NILU-kruiken volgens EN 15841

De bemonstering van de natte depositie gebeurt met wet-only depositievangers. Deze toestellen openen enkel tijdens perioden met neerslag. De neerslag komt terecht in een trechter en loopt naar een fles van 5 liter. Het toestel kan 2 weken zelfstandig werken. De flessen bevinden zich in het toestel in het donker en worden gekoeld bij 4 °C, dit om omzettingen door licht of biologische processen in het monster tegen te gaan.

Bij aankomst in het labo weegt de laborant de monsters en wordt er salpeterzuur (HNO₃) toegevoegd. Na filtratie analyseert het labo de monsters met ICP-MS (inductively coupled plasma mass spectrometer). Met deze techniek is het mogelijk om metalen en sommige niet-metalen met een grote gevoeligheid te bepalen. We meten arseen, cadmium, chroom, koper, ijzer, mangeaan, nikkel, lood, zink.

Op 9 plaatsen in Vlaanderen meet de VMM de aanvoer van verzurende en vermestende stoffen in de neerslag, natte depositie genoemd. Dit gebeurt met een natte depositievanger en een pluviometer. Op deze locaties meten we ook de luchtconcentratie van ammoniak en stikstofdioxide. Dit gebeurt met passieve samplers. De meetplaatsen bevinden zich in natuurgebied omdat deze gebieden gevoelig zijn voor de depositie van stikstof en potentieel verzurende stoffen. De metingen worden gebruikt om de gemodelleerde deposities in Vlaanderen te kalibreren. Sinds eind 2021 meten we ook de droge depositie van ammoniak op twee locaties (Kalmthout en Maasmechelen).

De bemonstering van dioxines en PCB’s in depositie gebeurt met behulp van Bergerhoffkruiken, conform VDI 2119 Blatt 2 en LUC/VIII/001 . Dit is een set van 3 glazen neerslagkruiken die telkens gedurende een maand (30 ± 2 dagen) op een statief van 1,5 meter hoogte in het veld geplaatst worden. Vooraf wordt elke kruik gevuld met +/- 100 ml zoutoplossing. Zwarte kunststoffolie schermt de stalen tijdens bemonstering af van direct zonlicht. Vervolgens worden de kruiken naar een extern labo gebracht voor analyse. De inhoud van de 3 kruiken wordt beschouwd als 1 staal.

In het labo wordt de inhoud van de kruiken geëxtraheerd en worden de 17 toxische dioxines en furanen en de 12 dioxineachtige PCB’s in het extract geanalyseerd met gaschromatografie gekoppeld aan een hoge resolutiemassaspectrometer.

Op basis van het oppervlak van de opening van de kruik, het aantal kruiken, de bemonsterde periode en de hoeveelheid in het extract kan de depositie in pg/(m².dag) berekend worden. Door vermenigvuldiging van het gehalte van elk van de 17 dioxines en 12 dioxineachtige PCB’s met hun overeenkomstige toxische equivalentiefactor (TEF) wordt een resultaat in pg TEQ/(m².dag) bekomen. Sinds 2024 gebruikt de VMM hiervoor de TEF’s van de Wereldgezondheidsorganisatie van 2022.