Ozonoverschrijdingsdagen

Door zijn sterk oxiderend vermogen is ozon schadelijk voor mensen, planten en materialen:

• Het kan gezondheidsklachten veroorzaken zoals prikkende ogen, hoesten, irritatie van de slijmvliezen en een (tijdelijke) longfunctievermindering. Personen met aandoeningen van de luchtwegen, kinderen en ouderen zullen sneller een effect waarnemen.
• Blootstelling aan ozon kan ook leiden tot vroegtijdige sterfgevallen.
• De schade aan planten kan zich uiten als zichtbare symptomen zoals spikkels op het blad, maar ook onzichtbare effecten kunnen optreden zoals een verminderde groei en lagere opbrengst voor gewassen en biomassa.
• Langdurige blootstelling aan ozon zorgt ook voor verwering van materialen zoals rubber, plastic, textiel en verf.

De Europese Richtlijn Luchtkwaliteit bepaalt een streefwaarde en langetermijndoelstelling ter bescherming van de volksgezondheid. Onderstaande tabel toont een overzicht van de huidige Europese regelgeving en de toetsing van de gemeten concentraties:

Vanaf 2030 worden de Europese grenswaarden strenger, hieronder een overzicht.

De langetermijndoelstelling werd in 2024 nergens in Vlaanderen gehaald. Het aantal gemodelleerde overschrijdingsdagen in 2024 varieerde van 3 in het westen tot 15 in het oosten van Vlaanderen:

• Het aantal overschrijdingsdagen hangt sterk samen met de temperatuur en hoeveelheid zonneschijn in de zomer.
• Het minste aantal overschrijdingsdagen werd vastgesteld op de meetplaatsen Houtem (Veurne) en Mechelen (8 dagen).
• Zowel gemeten als gemodelleerde resultaten geven overschrijdingen van de langtermijndoelstelling in heel Vlaanderen.

In de periode 2022-2024 was het 3-jaargemiddelde nergens hoger dan 25 overschrijdingsdagen. Verder:

• Werden op de meetplaatsen in Dessel, Hasselt en Aarschot het hoogste aantal (20) overschrijdingsdagen vastgesteld.
• Geven modelresultaten een variatie aan van 8 in het westen tot 20 overschrijdingsdagen in het oosten van Vlaanderen.
• Wordt het 3-jaargemiddelde getemperd door de milde zomer van 2024.
• Komen de lagere waarden in het westen over het algemeen door het verkoelende effect van de zee en de atmosferische verdunningsprocessen dankzij de land- en zeebries.
• Worden de hogere waarden in het oosten worden verklaard door de hogere temperaturen omwille van de zandgrond.

Er is geen duidelijke trend zichtbaar in het aantal ozonoverschrijdingsdagen:

• Het aantal overschrijdingsdagen hangt sterk samen met de temperatuur en hoeveelheid zonneschijn in de zomer.
• Na een periode met relatief gunstige ozonjaren tussen 2007 en 2017 werden in 2018-2020 en 2022-2023 terug hoge waarden vastgesteld, door langdurige warme periodes tijdens de lente- en zomermaanden. 2021 en 2024 waren gunstige ozonjaren.

Om de ozonpieken te verminderen, moet de uitstoot van de ozonvormende stoffen NO_x (NO₂), CO, CH₄ en NMVOS dalen.

• Voor NMVOS is er vooral reductiepotentieel bij de industrie en bij specifieke huishoudelijke producten (zie indicator uitstoot NMVOS)
• Voor NO_x is er voornamelijk reductiepotentieel bij het wegverkeer (zie indicator uitstoot stikstofoxiden)
• Voor CO werden geen maatregelen geformuleerd
• Voor de maatregelen om de CH₄-uitstoot terug te dringen, verwijzen we naar het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2030. De belangrijkste maatregelen situeren zich bij de sector landbouw:
• Optimaliseren van voederrantsoenen en van de voederefficiëntie
• Proefproject vergisting van de mest op varkens- en melkveebedrijven

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Meer info over RIO en RIO-IFDM