Chemische samenstelling PM₂,₅

Fijn stof komt via inademing in ons lichaam, hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken:

• Hoe klein de blootstelling ook is, er is altijd een risico op een schadelijk effect op de gezondheid.
• Kortdurende blootstelling aan hogere concentraties veroorzaken vroegtijdige sterfte, verhoogde ziekenhuisopnames vanwege hart- of longproblemen, acute en chronische bronchitis en astma-aanvallen.
• Langdurige blootstelling (maanden tot jaren) veroorzaken vroegtijdige sterfte, vooral bij mensen met chronische hart- of longziekten, een verminderde groei van de longfunctie bij kinderen, longkanker alsook borstkanker en kanker in het spijsverteringsstelsel.

Naast gezondheidseffecten heeft fijn stof een invloed op het klimaat: naargelang de samenstelling kan fijn stof zowel voor afkoeling als voor opwarming zorgen.

De PM_2,5-fractie op de landelijke meetplaats in Retie bestond gemiddeld uit:

• 42 % secundaire anorganische ionen (=som van ammonium, nitraat en niet-zeezout-sulfaat).
• 34 % organische massa (koolstof bevattende deeltjes die o.a. ontstaan bij houtverbranding).
• 4 % elementair koolstof (dieselroet).
• 4 % zeezout.
• 16 % andere (o.a. aan stofdeeltjes gebonden water en mineraal stof).

Er werden ook metingen uitgevoerd op een stedelijke achtergrondlocatie in Antwerpen. In vergelijking met de landelijke meetplaats zien we er:

• Een iets grotere bijdrage van elementair koolstof en organische massa, door verkeer, gebouwenverwarming en mogelijk ook deeltjes die vrijkomen bij het koken van eten.
• Een hogere bijdrage van zeezout die verklaard kan worden door de kleinere afstand tot de zee in vergelijking met Retie.
• Eind 2023 werd het meten van de chemische samenstelling op een stedelijke achtergrond in Gent stopgezet.

De relatieve samenstelling is vrij constant over de jaren. T.o.v. het vorige jaar zien we in 2024:

• Relatief lage concentraties behalve voor zeezout. In Antwerpen maten we zelfs de op een na hoogste bijdrage ooit. Dit geeft aan dat er veel zuivere lucht werd aangevoerd van over de oceaan.
• De jaargemiddelden voor elementair koolstof zijn net als in 2023 de laagste ooit gemeten, hoogstwaarschijnlijk het gevolg van verdere verschoning van het wagenpark en gunstige weersomstandigheden.
• In Antwerpen is de 'andere' fractie duidelijk hoger dan in Retie. Dit komt waarschijnlijk door opwaaiend mineraal stof door verkeer.
• In Retie  maten we de laagste waarde ooit voor  de 'andere' fractie. Dit is waarschijnlijk ook het gevolg van het gunstig weer in 2024 dat zorgde voor  minder opwaaiend bodemstof, dat een belangrijk aandeel heeft in deze fractie.

Naast de meetplaats in Retie en Antwerpen heeft de VMM de chemische samenstelling van fijn stof ook onderzocht op andere plaatsen tijdens tijdelijke chemkar-studies. De resultaten hiervan staan in onderstaande rapporten:

• Chemkar PM₁₀ - stedencampagne 2 2013-2014
• Chemkar PM₁₀ - stedencampagne 2011-2012
• Chemkar PM₁₀ - chemische karakterisering van fijn stof in Vlaanderen 2010
• Chemkar PM₁₀ - chemische karakterisatie van fijn stof in Vlaanderen 2008-2009
• Chemkar PM₁₀ - chemische karakterisatie van fijn stof in Vlaanderen 2006-2007