Concentratie vluchtige organische stoffen (VOS)

VOS komen in ons lichaam door ze in te ademen. In eerste instantie veroorzaken ze geurhinder, maar de ene is al problematischer voor de gezondheid dan de andere:

• Het kan tijdelijke klachten veroorzaken zoals hoofdpijn, vermoeidheid, en irritatie van de neus, keel en ogen.
• Langdurige blootstelling aan VOS zoals benzeen, formaldehyde en vinylchloride verhoogt het risico op kanker.
• Formaldehyde en andere VOS kunnen op lange termijn ook effecten op de luchtwegen (bvb. astma) veroorzaken.
• VOS dragen bij tot de vorming van ozon en secundair fijn stof, wat schadelijk is voor de gezondheid, gewassen en materialen.

Onderstaande tabel toont een overzicht van de huidige en de toekomstige Europese regelgeving, Vlarem II-jaargrenswaarde en de toetsing van de gemeten concentraties.

De Europese grenswaarden houden zowel rekening met de gezondheidseffecten als met de economische en technische haalbaarheid ervan. De grenswaarden zijn wettelijk bindend. De WGO-advieswaarden zijn enkel gebaseerd op de gezondheidseffecten en zijn daarom meestal veel strenger dan de Europese grenswaarden. De WGO-advieswaarden zijn echter niet wettelijk bindend.

Alle grens- en advieswaarden zijn op alle meetplaatsen gehaald in 2024.

Benzeen:

De VMM mat het hoogste jaargemiddelde voor benzeen (2,36 µg/m³) op de Polderdijkweg in de Antwerpse haven. De P98-dagwaarde bedroeg er 8,07 µg/m³.

• Deze meetplaats ligt in industriegebied en is dus minder representatief voor de menselijke gezondheid.
• De luchtkwaliteit op deze meetplaats wordt sterk beïnvloed door de petrochemische industrie.

Het tweede hoogste jaargemiddelde (2,01 µg/m³) werd gemeten in Zelzate. De P98-dagwaarde bedroeg er 10,9 µg/m³.

• Deze meetplaats ligt in een woongebied.
• De nabijgelegen teerraffinaderij Rain Carbon heeft een invloed op de gemeten concentraties

Tolueen:

De VMM registreerde:

• De hoogste halfuurwaarde voor tolueen (188 µg/m³) in het industriegebied van Genk. In Geel namen we de hoogste halfuurwaarde (154 µg/m³) nabij bewoning waar. Deze locatie wordt ook beïnvloed door nabijgelegen industrie.
• In Genk (15,3 µg/m³) en Geel (3,66 µg/m³) ook de hoogste weekgemiddelden in respectievelijk industriegebied en woonzone.

Tetrachlooretheen:

• Het hoogste jaargemiddelde voor tetrachlooretheen bedroeg 0,14 µg/m³ en namen we waar  op de Polderdijkweg in de Antwerpse haven (industriegebied).
• In de woonzones kwam het hoogste jaargemiddelde (0,11 µg/m³) voor op de Antwerpse locatie Borgerhout.

Andere VOS

In 2024 maten we met de samplermetingen:

• 24 VOS op 7 landelijke en (voor)stedelijke locaties. Samen bepalen deze locaties het Vlaamse gemiddelde.
• 3 aldehyden en ketonen (A/K) – een subgroep van VOS – op 1 locatie in Gent.

De meeste van deze VOS zijn ozonprecursoren en worden door Europa aanbevolen om te meten. De hoogste jaargemiddelden namen we in 2024 waar voor tolueen, aceton+acroleïne en benzeen.

In 2024 maten we met de automatische monitoren:

• 5 VOS (BTEX: benzeen, tolueen, ethylbenzeen, m+p-xyleen en o-xyleen) op 7 locaties nabij industriële bronnen.
• Op de meeste locaties levert tolueen de grootste bijdrage. In Zelzate zien we een groter aandeel van benzeen en in Geel komt m+p-xyleen in hogere concentraties voor.

De benzeenconcentraties daalden sinds 2005 met 48 %:

• De meetplaatsen en meetmethoden wijzigden over de jaren.
• Tot 2016 maten we met automatische monitoren, vanaf 2017 met samplermetingen.
• Sinds 2020 blijven de benzeenconcentraties constant.
• T.o.v. 2023 zien we een lichte verhoging.

Voor VOS is er vooral reductiepotentieel bij de industrie, meer bepaald bij enkele specifieke industriële processen en bij op- en overslagactiviteiten van vluchtige (petro)chemische producten en bij specifieke huishoudelijke producten.

Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen is terug te vinden in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.

Op basis van de VOS-meetcampagne in de Antwerpse haven in 2021 stelde de VMM een actieplan op om de bronnen in kaart te brengen en de uitstoot terug te dringen. Hiervoor werkt ze samen met andere Vlaamse entiteiten en het Havenbedrijf.

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Grens- en advieswaarden voor verschillende VOS
• Naar de actuele concentraties van VOS
• Naar het rapport 'Luchtkwaliteit in de Antwerpse Haven 2023'
• Naar de VOS-campagne in de Antwerpse haven in 2021