Dioxines en pcb's in neervallend stof (depositie)

Dioxines en PCB's binden zich in de lucht aan stofdeeltjes, waarna ze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen. Opname door de mens gebeurt dan ook hoofdzakelijk via voeding en de ademhaling en veroorzaken:

• Immuunverstoring en defecten van de neurale ontwikkeling
• Verstoring van de hormonale huishouding en vruchtbaarheid
• Diverse kankers.

De VMM-drempelwaarden zijn niet in VLAREM opgenomen en zijn gebaseerd op een Europese gezondheidskundige advieswaarde voor orale inname van 14 pg TEQ_WGO1998/(kg lichaamsgewicht.week) uit 2001. De drempelwaarden zijn geldig voor meetplaatsen gelegen in woonzones en agrarische gebieden. De toetsing bij meetplaatsen in industriegebieden is louter indicatief.

In 2023 mat de VMM in samenwerking met Afdeling Handhaving van Departement Omgeving op 16 meetplaatsen dioxines en dioxineachtige PCB's, op 7 meetplaatsen ook merker-PCB's en PCB-11. De focus ligt op meten in de nabijheid van schrootbedrijven met een shredderinstallatie. Drie meetplaatsen lagen niet in de buurt van een gekende bron ('achtergrondlocaties').

• In 2 woonzones (Beerse en Willebroek) van de 6 lag de maandgemiddelde depositie gedurende één of meerdere stalen hoger dan de drempelwaarde.
• Op dezelfde meetlocaties werd ook de jaargemiddelde drempelwaarde overschreden.

Bij de 7 locaties in woonzone en agrarisch gebied:

• De hoogste maandgemiddelde depositiewaarde (83,6 pg TEQ_WGO1998/(m².dag)) werd gemeten in Willebroek.
• Het hoogste jaargemiddelde (28,0 pg TEQ_WGO1998/(m².dag)) vonden we ook terug in Willebroek.
• Overschrijdingen van de drempelwaarden kwamen meestal door verhoogde PCB-depositiewaarden.

Bij de 3 achtergrondlocaties (landelijk, stedelijk en verkeer gerelateerd):

• De maandgemiddelde depositiewaarden schommelden tussen 1,2 en 5,0 pg TEQ_WGO1998/(m².dag).
• Het hoogste jaargemiddelde (3,7 pg TEQ_WGO1998/(m².dag)) troffen we aan op de verkeer gerelateerde achtergrondlocatie, het laagste (1,7 pg TEQ_WGO1998/(m².dag)) op de landelijke achtergrondlocatie.

Op 6 industriële meetplaatsen mat de VMM ook dioxines en dioxineachtige PCB's.

• Bijna alle maandgemiddelde depositiewaarden lagen hoger dan de drempelwaarde.
• De jaargemiddelde drempelwaarde werd op alle 6 locaties overschreden.

De deposities van dioxines en dioxineachtige PCB's schommelden voor een aantal meetplaatsen sterk in de loop van het jaar en doorheen de jaren. Door de grote impact van het weer kunnen we moeilijk uitspraken doen over de langetermijntrends van dioxines en PCB's in depositie. Wind en regen bepalen namelijk in grote mate de lokale depositie nabij bronnen.

In Genk en Zutendaal:

• Schommelende deposities voor Genk-woonzone, in 2023 onder de jaargemiddelde drempelwaarde.
• Globaal dalende trend van 2016 tot 2021 voor Genk-industrie, daarna opnieuw een stijging.
• Na twee verhoogde jaren in 2020-2021 is in 2023 het jaargemiddelde in Zutendaal-industrie opnieuw vergelijkbaar met dat in 2022 en 2019.Daling van jaargemiddelde in 2023 ten opzichte van 2022 voor Zutendaal-woonzone.
• Depositiewaarden in Genk-industrie en Zutendaal-industrie behoren tot de hoogste waarden in industriegebied.
• Meetlocaties liggen in de nabijheid van het ferrobedrijf Aperam (Genk) en de shredderbedrijven Stevens Recycling (Genk) en Euregio Recycling Belgium (Zutendaal).

In Menen:

• Globaal dalende trend in woonzone en op industriële locatie.
• Hogere depositiewaarden op industriële locatie dan in woonzone.
• Meetlocaties liggen in de nabijheid van het shredderbedrijf Galloo.

In Willebroek:

• Stabiele deposities sinds 2016. Verhoogd jaargemiddelde in 2019, daling in 2023.
• Locatie met de hoogste depositiewaarden in woonzone.
• Meetlocatie ligt in de nabijheid van het shredderbedrijf Belgian Scrap Terminal.

In Beerse en Zelzate (vanaf 2022 verplaatst naar Rieme):

• Stabiele deposities sinds 2020 in Zelzate/Rieme, schommelend verloop in Beerse.
• Meetlocaties liggen in de nabijheid van het recyclagebedrijf Metallo Belgium (Beerse) en het staalbedrijf ArcelorMittal (Zelzate/Rieme).

In Wielsbeke:

• Verhoogd jaargemiddelde in 2021, erna dalend verloop.
• Meetlocatie ligt in de nabijheid van het spaanderplaatbedrijf Unilin Panels.

In Gent, Beveren-Kallo en Oostende:

• Hier meet de VMM sinds 2021 dioxines en dioxineachtige PCB's en is indicatieve toetsing mogelijk.
• Globaal dalend verloop.
• Meetlocaties liggen in de nabijheid van de shredderbedrijven Retra (Gent), Belgian Scrap Terminal (Beveren-Kallo) en AIM Recycling (Oostende).

Er is een werkgroep dioxines & PCB's samengesteld. VMM werkt hierin samen met Vlaamse en Federale entiteiten. De werkgroep formuleerde verschillende maatregelen in de directe omgeving van schrootbedrijven met shredders om de blootstelling aan dioxines & PCB's via verspreiding van lucht verder te verminderen. Het 'Actieplan Dioxines/PCB's' werd meegedeeld aan de Vlaamse Regering (17 november 2023) met o.a. onderstaande maatregelen:

• Afleiden van een hanteerbare en geactualiseerde toetsingswaarde voor de som van 17 dioxines en 12 dioxineachtige PCB’s in depositie.
• Uitbreiding van de monitoring van de depositie van dioxines & PCB's in samenwerking met de bedrijven en de sectorfederatie DENUO.
• Verder inzetten op emissiereductie bij schrootbedrijven met shredder, door o.a. de herziening van de BBT-studie schrootverwerking en sloperij en een opvolgingsplicht in de vergunningen van de schrootbedrijven met shredder.
• Opvolgen van de Waalse humane biomonitoringsmeetcampagne nabij schrootbedrijven met shredders.

Aan de eerste maatregel is onder andere reeds uitvoering gegeven. In 2018 verlaagde het Europese Voedselagentschap de maximale wekelijkse inname van 14 pg TEQ_WGO1998/(kg lichaamsgewicht.week) naar 2 pg TEQ_WGO2005/(kg lichaamsgewicht.week). Uit de herziening van de VMM-drempelwaarde blijkt dat de achtergrondblootstelling in Vlaanderen reeds zorgt voor een overschrijding van de nieuwe gezondheidskundige advieswaarde: er kan geen veilige drempelwaarde voor depositie afgeleid worden. Daarom kiezen we ervoor om een zo laag mogelijke haalbare drempelwaarde in te voeren, én ernaast beleid te voeren om de achtergrondblootstelling te doen dalen.

Vanaf 2024 gelden volgende jaardrempels voor meetplaatsen gelegen in:

¹ Noord-Oost: [355° : 85°[ - Andere windrichtingen: [85° : 355°[ ² De jaardrempels voor industriegebieden zijn specifiek afgeleid voor meetlocaties nabij shredders. * daalt naar 4,3 pg TEQ_WGO2022/(m².dag) in 2030

• Naar het volledige 'Actieplan Dioxines/PCB's 2023'
• Mededeling van het 'Actieplan Dioxines/PCB's' op de Vlaamse Regering op 17 november 2023
• Waar liggen de meetplaatsen en welke depositiewaarden werden er gemeten (excel)?
• Meest recente resultaten (Excel)