Dioxines en PCB's in neervallend stof (depositie)

Dioxines en PCB's binden zich in de lucht aan stofdeeltjes, waarna ze kunnen neervallen op de bodem en op voedingsgewassen. Opname door de mens gebeurt dan ook hoofdzakelijk via voeding en de ademhaling en veroorzaken:

• Immuunverstoring en defecten van de neurale ontwikkeling
• Verstoring van de hormonale huishouding en vruchtbaarheid
• Diverse kankers.

De VMM-drempelwaarden zijn niet in VLAREM opgenomen en zijn gebaseerd op een Europese gezondheidskundige advieswaarde voor orale inname van 14 pg TEQ_WGO1998/(kg lichaamsgewicht.week) uit 2001. De drempelwaarden zijn geldig voor meetplaatsen gelegen in woonzones en agrarische gebieden. De toetsing bij meetplaatsen in industriegebieden is louter indicatief.

In 2023 maten de VMM en Afdeling Handhaving van Departement Omgeving op 4 meetplaatsen dioxines en dioxineachtige PCB's, op 3 meetplaatsen ook merker-PCB's en PCB-11. Zowel in Genk als Zutendaal lag er telkens 1 locatie in een woonzone en 1 locatie in industriegebied. De meetlocatie in Zutendaal-woonzone werd opgericht in april 2022. We nemen 6 maandstalen per jaar, uitgezonderd in Zutendaal-woonzone waar we 4 maandstalen nemen.

• Op de locatie Genk-woonzone en Zutendaal-woonzone lagen de resultaten van alle monsters onder de maandgemiddelde drempelwaarde. Ook de jaargemiddeldes lagen onder de jaargemiddelde drempelwaarde.
• De resultaten van de industriële meetplaatsen in Genk en Zutendaal lagen beduidend hoger. Als we deze resultaten indicatief toetsen aan de drempelwaarden, dan overschrijdt het jaargemiddelde op beide locaties de jaargemiddelde drempelwaarde. Ook de maandgemiddelde drempelwaarden werden met uitzondering van 2 stalen steeds overschreden.
• De overschrijdingen komen meestal door verhoogde PCB-depositiewaarden.

Door de grote impact van het weer kunnen we moeilijk uitspraken doen over de langetermijntrends van dioxines en PCB's in depositie. Wind en regen bepalen namelijk in grote mate de lokale depositie nabij bronnen. In de regio Genk-Zuid:

• Zien we schommelende deposities voor Genk-woonzone. In 2014, 2017 en 2021 ligt het jaargemiddelde boven de jaargemiddelde drempelwaarde.
• Stellen we van 2016 tot 2021 een globaal dalende trend vast voor Genk-industrie, daarna opnieuw een stijging.
• De metingen in Zutendaal-industrie startten in 2019. Na twee verhoogde jaren is in 2023 het jaargemiddelde opnieuw vergelijkbaar met dat in 2022 en 2019.

Er is een werkgroep dioxines & PCB's samengesteld. VMM werkt hierin samen met Departement Omgeving (Handhaving, GOP, VPO), Departement Zorg, OVAM en FAVV. De werkgroep formuleerde verschillende maatregelen in de directe omgeving van schrootbedrijven met shredders om de blootstelling aan dioxines & PCB's via verspreiding van lucht verder te verminderen. De Vlaamse Regering keurde het 'Actieplan Dioxines/PCB's' goed (17 november 2023) met o.a. onderstaande maatregelen:

Aan de eerste maatregel is onder andere reeds uitvoering gegeven. In 2018 verlaagde het Europese Voedselagentschap de maximale wekelijkse inname van 14 pg TEQ_WGO1998/(kg lichaamsgewicht.week) naar 2 pg TEQ_WGO2005/(kg lichaamsgewicht.week). Uit de herziening van de VMM-drempelwaarde blijkt dat de achtergrondblootstelling in Vlaanderen reeds zorgt voor een overschrijding van de nieuwe gezondheidskundige advieswaarde: er kan geen veilige drempelwaarde voor depositie afgeleid worden. Daarom kiezen we ervoor om een zo laag mogelijke haalbare drempelwaarde in te voeren, én ernaast beleid te voeren om de achtergrondblootstelling te doen dalen.

Vanaf 2024 gelden volgende jaardrempels voor meetplaatsen gelegen in:

¹ Noord-Oost: [355° : 85°[ - Andere windrichtingen: [85° : 355°[ ² De jaardrempels voor industriegebieden zijn specifiek afgeleid voor meetlocaties nabij shredders. ^* daalt naar 4,3 pg TEQ_WGO2022/(m².dag) in 2030

• Overzicht Genk-Zuid
• Samenvatting Stuurgroep Genk-Zuid (pdf)
• Waar liggen de meetplaatsen en welke depositiewaarden werden er gemeten?
• Meest recente resultaten (Excel)