Luchtkwaliteit in de Gentse agglomeratie en Gentse kanaalzone

In het kort

VMM onderzoekt in samenwerking met de Stad Gent hoe het gesteld is met de luchtkwaliteit in en rond Gent, welke bronnen in de regio de meeste uitstoot veroorzaken en hoe de concentraties en emissies evolueren in de tijd. In de Gentse agglomeratie en Gent-centrum zijn verkeer en huishoudens (houtverbranding) de grootste bronnen van stikstofoxiden (NO₂), primair fijn stof (PM₁₀ en PM_2.5) en elementair koolstof. In de kanaalzone, die gekenmerkt wordt door industriële activiteiten, zorgt de industrie voor de grootste uitstoot van zowel stikstofoxiden, fijn stof als elementaire koolstof.

Voor alle polluenten zien we een daling tegenover het vorige jaar, dankzij de dalende uitstoot en het gunstige weer (veel regen en wind)
De gemeten concentraties aan NO₂, PM₁₀ en PM_2.5 liggen op alle meetplaatsen lager dan de Europese grenswaarden, maar bóven de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). Luchtverontreiniging heeft dus nog steeds een belangrijke gezondheidsimpact.
Wanneer de meetresultaten in 2023 worden vergeleken met de nieuwe, strengere Europese grenswaarden die vanaf 2030 gehaald moeten worden, halen nog niet alle locaties deze grenswaarden.
In de kanaalzone zijn er brongerichte meetplaatsen vlakbij specifieke industriële activiteiten waar de concentratie van dioxines en dioxineachtige PCB’s of polycyclische aromatische koolwaterstoffen verhoogd is. Deze locaties worden verder opgevolgd om de blootstelling aan PAK’s en dioxines & PCB's via verspreiding van lucht verder te verminderen.
De LEZ zorgde voor een versnelde vergroening van het wagenpark en een verbetering van de luchtkwaliteit door onder andere een extra daling van de concentraties zwarte koolstof (roet).

Gezondheidseffect

Doelstellingen

Toetsing van de meetresultaten in Gent aan de Europese grenswaarden en de WGO-advieswaarden in 2022 per polluent

Polluent		EU - huidige doelstelling	EU - doelstelling 2030	WGO
Stikstofdioxide	dag	-	✅	❌
	jaar	✅	❌	❌
Fijn stof - PM_2.	dag	✅	❌	❌
	jaar	✅	❌	❌
Fijn stof - PM₁₀	dag	✅	❌	❌
	jaar	✅	❌	❌

Evolutie

Voor stikstofoxiden stellen we vast dat:

De uitstoot van stikstofoxiden overwegend wordt veroorzaakt door verkeer en industrie (in de kanaalzone)
De totale emissie van stikstofoxiden met 46 % is gedaald in vergelijking met 2005.
De afgelopen 10 jaar de gemeten NO₂-concentraties daalden met 38 % tot 50 % (afhankelijk van de locatie).
De gemeten NO₂-concentraties op alle meetlocaties onder de Europese jaargrenswaarde liggen. De strengere, toekomstige Europese grenswaarden (geldig vanaf 2030) en de WGO-advieswaarden worden niet gehaald
In het centrum van Gent wordt op meerdere plaatsen NO₂ met behulp van passieve samplers gemeten.

Voor fijn stof (PM₁₀) stellen we vast dat:

In Gent-centrum en de agglomeratie de huishoudens (meer specifiek de verbranding van hout in open haarden en kachels) en verkeer de grootste bronnen van primair PM₁₀ zijn. In de kanaalzone zorgt de industrie voor het merendeel van de primaire PM₁₀-uitstoot (met als grootste bron ArcelorMittal)·
Ten opzichte van 2005 de primaire PM₁₀-uitstoot met gemiddeld 40 % is gedaald.
De jaargemiddelden in 2023 lager lagen dan alle voorgaande jaren. Voor een groot deel is dit te verklaren door het gunstige weer in 2023 (veel regen en wind).
De huidige Europese grenswaarden worden gerespecteerd. De strengere, toekomstige Europese grenswaarden worden niet overal bereikt.De WGO-advieswaarden worden op geen enkele locatie bereikt.

Voor fijn stof (PM_2.5) stellen we vast dat:

Industrie (in de kanaalzone) en huishoudens (houtverbranding) de grootste emissiebronnen voor primair PM_2.5 zijn.
De gemeten PM_2.5 concentraties een dalende trend volgen, in vergelijking met 10 jaar geleden zijn ze tussen 37 % en 47 % gedaald.
De Europese grenswaarden worden op alle meetplaatsen gerespecteerd, de strengere, toekomstige grenswaarden niet overal.
De WGO-advieswaarden worden nergens behaald.

Voor zwarte koolstof (BC) stellen we vast dat:

In Gent-centrum en de Gentse agglomeratie de huishoudens (meer specifiek de verbranding van hout in open haarden en kachels) de grootste bron zijn, gevolgd door verkeer. In de kanaalzone zorgt industrie voor het grootste deel van de uitstoot (met als grootste bron ArcelorMittal).
Sinds 2005 de emissies van elementair koolstof met 71 % zijn gedaald.
In vergelijking met 10 jaar geleden de gemeten concentraties zwarte koolstof met 59 tot 70% zijn gedaald.
Er bestaan momenteel geen Europese normen of WGO-advieswaarden voor zwarte of elementair koolstof.

Voor dioxines en PCB’s stellen we vast dat:

In de onmiddellijke nabijheid van shredderbedrijf Retra de gemeten concentraties de drempelwaarden overschrijden.
Op 17 november 2023 keurde de Vlaamse Regering het Actieplan Dioxines/PCB's goed. Dit omvat verschillende maatregelen om de verontreiniging door dioxines en dioxineachtige PCB’s terug te brengen tot een aanvaardbaar risico.

Voor polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) stellen we vast dat:

Een industriële activiteit (het vermalen van oude treinbilzen) bij het bedrijf Woodprotect zorgt sinds 2019 voor verhoogde meetwaarden in de omgeving.
In 2023 lag de concentratie lager en was het verschil met andere meetplaatsen niet zo groot als de voorbije jaren. De meetplaats en de activiteiten van het bedrijf wordt de komende jaren verder opgevolgd (bijkomende toelichting).

Lage-emissiezone

In 2020 werd een lage-emissiezone (LEZ) ingevoerd in de Gentse binnenstad met als doel de luchtkwaliteit te verbeteren. Binnen de LEZ worden momenteel wagens met een hogere roetuitstoot geweerd. VMM vergeleek de gemeten concentraties zwarte koolstof (een maat voor roetconcentratie) op locaties binnen een LEZ (locaties in zowel Gent als Antwerpen) en buiten een LEZ (heel Vlaanderen exclusief LEZ Gent en Antwerpen).

De invoering van de LEZ leidde tot een versnelde vergroening van het wagenpark, niet alleen binnen de LEZ, maar ook in de rest van Vlaanderen. De vergroening van het particuliere wagenpark in Gent loopt door de LEZ 2 jaar voor op de vergroening van het wagenpark in de rest van Vlaanderen. Ook het aantal dieselwagens in Gent is lager dan in de rest van Vlaanderen.
De huidige toegangsregels van de LEZ focussen vooral op het terugdringen van de uitstoot van roetdeeltjes. Bij de metingen van zwarte koolstof (dat een maat is voor roet) zien we een grotere daling binnen de LEZ dan in de rest van Vlaanderen.
De LEZ zorgt ervoor dat de luchtkwaliteit in meer achtergestelde buurten sneller verbetert, wat ten goede komt aan de sociaal kwetsbare groepen.
Verdere verstrengingen van de toelatingsvoorwaarden in de LEZ kunnen belangrijk zijn, aangezien deze een sterke impact kunnen hebben op de NO_x-uitstoot en de gemeten NO₂-concentraties. NO₂ heeft een belangrijke gezondheidsimpact, dus een verlaging van de NO₂-concentraties levert een aanzienlijke gezondheidswinst op voor de bevolking.

Vlaamse
Milieumaatschappij

Luchtkwaliteit in de Gentse agglomeratie en Gentse kanaalzone

In het kort

Gezondheidseffect

Doelstellingen

Evolutie

Lage-emissiezone

Meer informatie

Feiten & cijfers

Beleid

Diensten & producten

Projecten

Tips