Vermijd afsluiting

Het OCMW is een belangrijke actor in de strijd tegen waterarmoede. Lees hier wat je kan doen om de waterlevering te garanderen bij mensen met betalingsmoeilijkheden.

Ontwikkel een visie op waterarmoede, begrenzing en afsluiting

Het is belangrijk om samen met je OCMW-collega’s te onderzoeken wanneer een begrenzing of afsluiting al dan niet gerechtvaardigd is. Het verdient aanbeveling om een globale visie te ontwikkelen waarbinnen je elk dossier kan kaderen.

Een visie over afsluiting

De wetgeving stelt dat een afsluiting alleen kan als blijkt dat de klant onwil vertoont (hij weigert een afbetalingsregeling uit te werken of na te komen). Bespreek met alle geledingen van je OCMW wat voor het OCMW onwil is en wanneer je dus een beslissing tot afsluiting kan nemen.

Afsluiting wordt vaak gezien als de stok achter de deur. Gebruik die stok dan ook als laatste middel en ga ervan uit dat dit een beginpunt is van een nieuw hulp- of dienstverleningstraject. Het is aangewezen om dat traject ook uit te werken en te zorgen dat alle betrokken geledingen van het OCMW op de hoogte zijn.

Een visie over de werking van de LAC

Enkele punten die je kan bespreken om een visie uit te werken over de LAC-werking:

• Hoeveel tijd krijgen maatschappelijk werkers (of andere medewerkers) om een LAC-dossier voor te bereiden?
• Welke inspanningen doet het OCMW om cliënten te bereiken via verschillende communicatiekanalen?
• Hoe zal het OCMW klanten stimuleren om hun waterfactuur te (blijven) betalen?
• Kiezen we voor een generalistische of specialistische aanpak in de organisatie van de LAC (zie ‘Betrek je cliënt’)?
• Welke dossiers krijgen prioriteit of kiezen we ervoor om alle dossiers dezelfde prioriteit te geven?
• Hoe wordt de commissie samengesteld en wat is de rol van de leden? Het OCMW heeft de rol van hulpverlener maar fungeert in de praktijk soms als tussenpersoon tussen de watermaatschappij en de klant. Dat kan een moeilijke positie zijn. Bij sommige LAC’s wisselen raadsleden elkaar af. Dat kan er echter toe leiden dat cliënten verschillend worden betrokken of behandeld tijdens de zitting en dat de besluitvorming niet eenduidig gebeurt. Bovendien kan het expertiseopbouw belemmeren. Het uitdragen van dezelfde visie is niet evident.
• De LAC als een middel om proactief te werken in plaats van vraaggestuurd. De meeste LAC-cliënten zijn niet gekend bij het OCMW. De LAC biedt mogelijkheden om nieuwe mensen in kwetsbare posities te vinden. Dat genereert wel een grotere werkdruk, maar doordat er kort op de bal gespeeld kan worden, wordt erger voorkomen of kunnen trajecten korter zijn. 

Een brede visie

Denk na over het instrumentarium om waterarmoede terug te dringen in je gemeente. Denk breed en betrek evidente en minder evidente samenwerkingspartners. Enkele richtvragen:

• Hoe kijken OCMW én gemeente naar armoede? Welke middelen en mensen zetten we in? Wat hebben we kwetsbare groepen te bieden? Waterarmoede en energiearmoede gaan vaak hand in hand. Sla de brug tussen verschillende diensten en beleidsplannen. Kijk naar het lokaal bestuur in zijn geheel.
• Hoe denken we over aanvullingen op het basisinkomen? Wat doen we om het maandelijkse minimuminkomen te verhogen, welke toelagen of tegemoetkomingen geven we? Hoe garanderen we dat alle rechten gegarandeerd worden? Kiezen we voor aanvullende steun voor de waterfactuur? Zetten we een geoormerkt fonds in voor steun aan waterfacturen?
• Zetten we actief in op preventie van waterarmoede via besparing op waterverbruik (o.a. een waterscan)? Welke diensten of partners kunnen daartoe bijdragen?
• Kiezen we voor een premie voor het installeren van regenwaterrecuperatie voor het doorspoelen van het toilet? Promoten we actief het gebruik van regenwatertonnen?

Ook een jaarlijkse evaluatie van de LAC kan verhelderend zijn. Daarin neem je de ervaringen van OCMW-medewerkers of cliënten mee, maar ook lokale cijfers en/of statistieken over de toepassing van het algemeen waterverkoopreglement.

Doe een sociaal onderzoek

Het sociaal onderzoek bepaalt welke beslissing je neemt op een LAC. Als er geen sociaal onderzoek gebeurd is, neem je best geen beslissing, zodat je niemand onterecht afsluit.

Enkele richtvragen:

• Op welke manier is de schuld ontstaan? Wat is het betalingsgedrag van de klant?
• Wat is het verbruik van de klant? Is dat verbruik hoger of lager dan het gemiddelde?
• Hoeveel bewoners zijn er op het adres gedomicilieerd? (Belangrijke informatie voor de kortingen op de waterfactuur.)
• Heeft de klant recht op sociaal tarief? Heeft hij recht op erkenning als beschermde klant?
• Financieel onderzoek: wat zijn de inkomsten, uitgaven en eventuele schulden van de klant? (Om de financiële ruimte voor een betaalplan te bepalen.)

Op basis van het sociaal onderzoek probeer je een haalbaar betaalplan uit te werken voor de klant. Maar hoe bepaal je de haalbaarheid van zo’n plan? De VREG ontwikkelde een document met goede praktijken met betrekking tot betaalplannen voor energieschulden. Wellicht zijn die praktijken ook (deels) toepasbaar bij de inning van achterstallige betalingen voor water. Opgelet:

• Als de klant bereikt werd, kan er in samenspraak een betaalplan opgemaakt worden. Het sociaal-financieel onderzoek van het OCMW vormt daarvoor de basis. 
• Voor situaties waarin de klant niet bereikt werd, bepaal je best een algemene stelregel. Bijvoorbeeld: bij niet-bereikte klanten kunnen het betaalplan en de tussentijdse facturen samen niet meer dan 3% van het inkomen bedragen, of maximaal 100 euro per maand. Of: voor schulden die meer dan 500 euro bedragen, beloopt de afbetalingstermijn minstens een jaar.

• Wees je ervan bewust dat klanten ook zonder de LAC een afbetalingsplan kunnen afspreken via het OCMW. Hiervoor is dus geen afsluitingsdossier vereist! 

Weeg grondig af en beslis

Beslis nu of later

Afgesloten worden van de openbare watervoorziening en ook in debiet begrensd worden, hebben een erg grote impact op de levenskwaliteit. Wees je daarvan bewust en beslis nooit te snel, ook al zijn tijd en middelen beperkt. 

Verschillende LAC’s kiezen ervoor om geen afsluiting toe te staan wanneer er vooraf geen contact was tussen de cliënt en het OCMW. Wel kan de LAC beslissen om het dossier een tweede keer te agenderen als de klant geen betaalregeling treft.

Bij een tweede, derde … LAC-zitting moet je een afweging maken: afsluiting moet vermeden worden, maar intussen lopen de schulden op. Een brief met een beslissing tot afsluiting kan ervoor zorgen dat de klant contact opneemt, er een regeling voor de schulden wordt getroffen en er indien nodig geschakeld kan worden naar andere hulpverlening van het OCMW. Klanten hebben in elk geval altijd recht op een betaalplan.

Een andere optie is een voorwaardelijke beslissing. Daarmee reikt de LAC de klant een ultiem voorstel aan om de betalingsproblemen op een haalbare manier op te lossen. De klant wordt niet afgesloten zolang hij zich aan de voorwaarden houdt. Twee aandachtspunten:

• De watermaatschappij is verplicht wekelijks aan het OCMW een lijst te bezorgen met de adressen die afgesloten zijn na een LAC-beslissing of waar er de intentie is tot afsluiting na een LAC-beslissing. Volg die lijsten zeker op.
• Bij een voorwaardelijke beslissing spreek je best af wat er gebeurt als een klant na een bepaalde termijn zijn betaalplan niet nakomt. Stel dat een klant na tien maanden correct afbetalen in de fout gaat, is een afsluiting dan wel legitiem? Het is aangewezen om het dossier opnieuw te agenderen op de LAC.

Beslis met of zonder klant

Er zijn verschillende voordelen aan de aanwezigheid van de klant bij het nemen van de LAC-beslissing:

• De klant is zich meer bewust van de (ernst van de) situatie.
• Er is meer openheid, wat bevorderlijk is voor het vertrouwen van de klant in het OCMW en de watermaatschappij.
• De beslissing kan mondeling toegelicht worden, wat wellicht zorgt voor een beter begrip.

Communiceer de beslissing

De wetgeving voorziet dat een beslissing van de LAC maximaal drie dagen na de zitting per aangetekende brief aan de klant wordt meegedeeld. Aangetekende brieven worden echter vaak niet opgehaald. Een aantal OCMW’s verstuurt standaard ook een gewone brief met zeer bevattelijke uitleg.

Lees meer in het document ‘Vermijd afsluiting’.