Maatregelen landbouw

De Vlaamse landbouwsector heeft een impact op de luchtkwaliteit, de menselijke gezondheid en de vitaliteit van vegetatie en ecosystemen. Daarom zijn er specifieke maatregelen voor de landbouw om de impact te verminderen.

De Vlaamse landbouwsector heeft vooral een impact op de menselijke gezondheid en de vitaliteit van ecosystemen door de uitstoot van NH3, afkomstig uit mest.

Waarom specifieke maatregelen voor landbouw?

De Vlaamse landbouwsector heeft een impact op de luchtkwaliteit, de menselijke gezondheid en de vitaliteit van vegetatie en ecosystemen door:

de uitstoot van ammoniak (NH₃), gerelateerd aan stallen, mestopslag, het toedienen van mest en mestverwerking, dat tevens leidt tot secundair fijn stof;
de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) en zwaveldioxide (SO₂), gerelateerd aan verbrandingsemissies voor de verwarming van stallen en serres;
de uitstoot van fijn stof afkomstig van stallen, van de uitlaatemissies van landbouwmachines en van opwaaiend stof door het bewerken van landbouwgronden;
de uitstoot van stikstofmonoxide (NO) ten gevolge van mestopslag en het toedienen van mest;
de uitstoot van niet-methaan vluchtige organische stoffen (NMVOS) door mest(opslag), gewasproductie en landbouwgronden;
de uitstoot van methaan (CH₄) afkomstig van de verteringsprocessen van rundvee en afkomstig van mestopslag;
de uitstoot van distiksotfoxide (N₂O) tijdens de productie en opslag van dierlijke mest, en door bodemprocessen als gevolg van stikstofbemesting (dierlijke mest/kunstmest).

Daarom neemt de Vlaamse overheid specifieke maatregelen voor de landbouw om de impact te verminderen.

Wat is het probleem met stikstof?

In Vlaanderen wordt er te veel stikstof uitgestoten. Op zich is dat kleur- en reukloos en onschadelijk. Maar als stikstofatomen zich verbinden met andere elementen kunnen ze schadelijk worden:

Stikstof + waterstof vormt ammoniak (NH₃). Het is vooral de landbouw (en veeteelt) die veel ammoniak produceert.
Stikstof + zuurstof vormt stikstofoxiden (NO_x). Ze ontstaan bij verbranding van fossiele brandstoffen (bv. verkeer, industrie of gebouwenverwarming).

Dit heeft schadelijke effecten op de natuur en onze gezondheid. De Vlaamse overheid neemt maatregelen om tegen 2030 de uitstoot te verminderen.

Ga naar alle feiten en cijfers over stikstof

Wat houden de maatregelen van het stikstofdecreet in?

Met het stikstofdecreet wil de Vlaamse Overheid tegen 2030 de uitstoot van stikstof beperken en de natuur herstellen. Zo kunnen we de Europese natuurdoelen halen en onze gezondheid beschermen.

	Uitstootvermindering tegen 2030
Stikstofoxide	-45% t.o.v. 2015
Ammoniak	-40% t.o.v. 2015

Voor de emissie van stikstofoxiden bepaalt het decreet een afname met 45% in 2030 ten opzichte van 2015. Die reductie zal grotendeels gerealiseerd worden door de uitvoering van het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030, vooral voor de sector industrie en verkeer.

De maatregelen in het decreet hebben als doel een afname van de emissie van ammoniak in Vlaanderen tegen 2030 met 40%. Die reductie zal grotendeels gerealiseerd worden met maatregelen opgenomen in het Vlaamse stikstofplan of de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

Bekijk op Stikstof in Vlaanderen de maatregelen om stikstof terug te dringen

Inventarisatie en berekening uitstoot stikstof

Om de luchtkwaliteit te verbeteren moet je de bronnen kennen die luchtvervuiling veroorzaken. De VMM stelt daarom een emissie-inventaris op. Die geeft een beeld van de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen. De betrouwbaarheid wordt gegarandeerd door jaarlijkse internationale reviews.

De emissie-inventaris voert zelf geen emissiemetingen uit, maar gebruikt verschillende databronnen:

Het ‘Emissie Model Agricultuur Vlaanderen’ (EMAV) berekent de uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden door de landbouw. Onafhankelijke partijen waken over de correcte manier van berekenen.
De ‘integrale milieujaarverslagen’ worden gebruikt om de uitstoot van stikstofoxiden door de industrie te inventariseren, voor activiteiten onder de drempel gebeurt een collectieve bijtelling.
Het ‘COPERT-model’ berekent de uitstoot van stikstofoxiden door het wegverkeer.

Meer over hoe de uitstoot wordt berekend.

In de periode 2024 – 2026 voeren we:

een studie uit voor het verfijnen van de berekening van het emissiestadium mest uitrijden in het EMAV-model
een verkennende studie uit naar de karakterisering van ammoniak die vrijkomt door vervluchtiging en verbranding. Door het meten van stabiele stikstofisotopen zou het aandeel van diverse processen en sectoren in de uitstoot van ammoniak geraamd kunnen worden, maar deze methodiek kent nog veel onzekerheden.

Stikstofmeetnet in Vlaanderen, aangevuld met computermodellen

De VMM beschikt over een uitgebreid meetnet in Vlaanderen:

We meten de gemiddelde luchtconcentratie van ammoniak en stikstofoxiden in Vlaanderen
Aan de hand van stikstof in regenwater berekenen we de gemiddelde natte stikstofdepositie in Vlaanderen
De meetmethoden wordt voortdurend geëvalueerd en verfijnd. Zo onderzoeken we in 2 heidegebieden hoe we de depositie van ammoniak kunnen meten in droge periodes
Een meetcampagne op 106 tijdelijke ammoniakmeetplaatsen (periode 2015 -2016) bevestigde de representativiteit van het vaste VMM-meetnet.

Bekijk hoe we stikstof in Vlaanderen meten

In de periode 2025-2026 komen er:

75 extra vaste meetplaatsen ammoniak bij
voor een tweede maal tijdelijke ammoniakmetingen in Natura 2000-gebieden om de evolutie op een groot aantal locaties te bekijken en het vaste ammoniakmeetnet opnieuw te evalueren
2 extra meetplaatsen voor natte depositie in het Turnhouts Vennengebied en de Kalmthoutse Heide, 2 kwetsbare gebieden in Vlaanderen

Computermodellen vullen aan waar niet gemeten wordt

Waar we niet meten, schatten we de luchtkwaliteit en uitstoot in met computermodellen. Die modellen zijn betrouwbaar en bevatten de beste wetenschappelijke inzichten. Bij grondige wijziging wordt het model gecontroleerd door een externe partij.

VLOPS schat de luchtkwaliteit en depositie in. Het computermodel kalibreren we met de resultaten uit het stikstofmeetnet.

IMPACT modelleert het effect van grote verkeersprojecten op de lokale luchtkwaliteit, bijvoorbeeld grote gewestwegen. Voor kleine projecten wordt dan weer de impactscoretool gebruikt.

CAR Vlaanderen modelleert het effect van verkeersprojecten in straten waar gebouwen op minder dan 30 meter van het midden van de weg staan. Dit is vooral in stedelijke omgevingen.

Meer over de luchtmodellen

Richtlijn industriële emissies

De Richtlijn Industriële Emissie (RIE) stelt regels aan industrie en veehouderijen die een grote bijdrage leveren aan de milieuverontreiniging in de Europese Unie. Het doel is een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid en het gehele milieu. In de RIE staan regels voor het voorkomen of beperken van emissies in lucht, water en bodem.