Kwaliteit van Vlaamse waterbodems verbetert langzaam

Sinds de eerste monitoringscampagne van 2000-2003 is de algemene toestand van de waterbodemkwaliteit in Vlaanderen verbeterd. Het percentage sterk verontreinigde meetplaatsen is gedaald van 45% naar 6%. Het percentage niet of licht verontreinigde waterbodems is toegenomen van 20% tot 73%.

22 juni 2023

Kwaliteit waterlopen

Deel online

Vanwaar komt die verbetering?

De verbetering van de waterbodemkwaliteit kan verschillende oorzaken hebben:

• Door bagger- en ruimingswerken kan een deel van de verontreiniging verwijderd zijn.
• Door minder geloosde toxische stoffen is de nieuw gevormde waterbodem minder vervuild.
• Door hogere zuurstofconcentraties in en nabij de waterbodem kunnen toxische stoffen uit de waterbodem naar de waterkolom stromen.
• Pesticiden worden ook afgebroken, al kan dat bij sommige stoffen verschillende jaren duren (bv. DDT).

Waar zit er nog verontreiniging?

Ondanks die verbetering is er nog een hele weg te gaan. Enkele stoffen (enkele PCB’s, zink …) overschrijden in meer dan 40% van de meetplaatsen de normen. De milieukwaliteitsnorm voor kwik, PBDE (vlamvertrager) en heptachloor(epoxyde) (insecticide) in organismen wordt op alle meetplaatsen overschreden. Hoewel voor deze stoffen al een hele tijd verregaande gebruiksbeperkingen gelden, zijn effecten op lange termijn nog altijd niet uit te sluiten. Deze problematiek doet zich trouwens in de hele Europese Unie voor. De milieukwaliteitsnorm voor PFOS in organismen wordt op ongeveer de helft van de meetplaatsen overschreden. Voor PFOS, dioxines en fluorantheen zijn de resultaten licht verbeterd. Verontreiniging van oppervlaktewater blijft niet beperkt tot de waterkolom zelf. Een aantal stoffen binden namelijk aan het zwevend stof. Als dit bezinkt, vormt het samen met de eraan vastgehechte polluenten de waterbodem of sedimentlaag. Sommige gevaarlijke stoffen stapelen zich ook op in organismen. De verontreiniging van waterbodems is vaak het gevolg van historische vervuiling met zware metalen, pesticiden, PAK’s, PCB’s … Omdat die verontreiniging hardnekkig kan zijn, is een volgehouden monitoring belangrijk.

Hoe kunnen we de waterbodemkwaliteit verbeteren?

De VMM volgt de kwaliteit van de Vlaamse waterbodems op met een apart meetnet en beoordeelt ze met de triademethode. Die methode integreert de resultaten van chemische, biologische en ecotoxicologische analyses. Voor de monitoring van gevaarlijke stoffen in organismen, zoals vissen en mossels, werkt de VMM samen met de Universiteit Antwerpen en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Het Maatregelenprogramma van de Stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027 geeft een overzicht van de acties die genomen worden om de waterbodemkwaliteit verder te verbeteren. Daarbij is onder andere aandacht voor erosiebestrijding zodat minder sediment in de waterlopen terechtkomt, de aanpak van verontreinigingsbronnen en de prioritering en sanering van hotspots. Een bekend voorbeeld is de sanering van de Winterbeek.