Hoe gaan we om met de aanhoudende droogte?

De voorbije weken namen waterbeheerders waterbesparende maatregelen om de waterpeilen en waterafvoeren zo goed mogelijk te handhaven en de watervoorziening te garanderen. Al valt nu eindelijk hoognodige neerslag, de droogteproblematiek is daarmee nog niet voorbij. De Droogtecommissie, de VMM en andere actoren blijft de droogte- en waterschaarstetoestand verder opvolgen.

Droogte blijft aanhouden

De zomer van 2022 zal de geschiedenisboeken ingaan als extreem zonnig, maar ook als extreem droog. Gemiddeld bedraagt het neerslagtekort sinds het begin van het groeiseizoen plaatselijk tot meer dan 300 mm. Zo’n tekorten komen maar één keer om de vijftig jaar voor. De weinige neerslag viel bovendien verspreid in lokale onweersbuien. De waterafvoeren en waterpeilen van een aantal kanalen en waterwegen en van de meeste onbevaarbare waterlopen blijven zeer laag. Verschillende kleinere waterlopen staan (quasi) droog. Door de lage waterstanden en de lage afvoeren, doen zich lokaal ook waterkwaliteitsproblemen voor: een sterke verzilting, vissterfte, blauwalgenbloei of botulisme. Door de droogte zakte ook het grondwater verder. Begin september vertoonde ruim 4 op 5 meetplaatsen een lage tot zeer lage freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

Droogtecommissie coördineert maatregelen en overleg

In heel Vlaanderen leveren waterbeheerders al wekenlang inspanningen om zoveel mogelijk water vast te houden in de waterwegen, kanalen en waterlopen. Dat doen ze door hogere peilen in te stellen, watervangen gedeeltelijk dicht te zetten, schutwater terug te pompen naar opwaartse kanaalpanden, schepen enkel nog gegroepeerd te laten schutten …. Door de lage waterafvoeren en waterpeilen is het ook tijdelijk verboden om water te onttrekken uit de onbevaarbare waterlopen en de IJzer. Om verdere verzilting en stabiliteitsproblemen te vermijden, of om kwetsbare natuur te beschermen zijn ook in een aantal andere waterwegen (Moervaart, Bovendurme, Damse Vaart) en een aantal afgesloten Schelde- en Leiemeanders captatieverboden van toepassing. Door blauwalgenbloeien kan het water van heel wat kanalen niet gebruikt worden voor irrigatie van consumptie- en voedergewassen. De toestand wordt nauwgezet opgevolgd door de Droogtecommissie.

Wat is de Droogtecommissie en wat doet ze?

De Droogtecommissie maakt deel uit van de CIW-werking. Het is een overlegorgaan van de diverse beleidsdomeinen en bestuursniveaus die bij het waterbeleid betrokken zijn. Ook de afvalwater- en drinkwaterbedrijven en de provinciegouverneurs nemen deel aan het overleg. De Droogtecommissie is een uitvoerend orgaan dat samenkomt bij een aanhoudende droge periode met algemene watertekorten. De leden van de commissie stemmen af en beslissen samen welke bijkomende maatregelen nodig zijn om water te sparen en de resterende watervoorraden optimaal te benutten. Ze maken ook afspraken over de communicatie bij droogte en waterschaarste. De CIW-voorzitter zit de Droogtecommissie voor.

De Droogtecommissie kwam zo ook de voorbije weken regelmatig samen om te bespreken welke bijkomende maatregelen nodig zijn in het kader van de aanhoudende droogte.

Meer over het overleg binnen de Droogtecommissie en het provinciaal droogteoverleg »

Afwegingskader als kompas

Het afwegingskader voor prioritaire watergebruiken bij waterschaarste door droogte vormt daarbij het kompas, samen met het draaiboek voor de coördinatie bij waterschaarste en droogte. Het afwegingskader is een instrument dat waterbeheerders en beslissingsnemers ondersteunt tijdens periodes van (dreigende) waterschaarste. Het biedt een leidraad om doordachte en wetenschappelijk onderbouwde maatregelen te nemen om de kans op waterschaarste en de gevolgen ervan te beperken. Het afwegingskader houdt daarbij rekening met de impact op de verschillende gebruikers en sectoren. De verdere uitwerking en verfijning van dit afwegingskader is opgestart. De ervaringen van 2022 worden erin meegenomen. Het draaiboek beschrijft hoe de informatie-uitwisseling tussen de partners verloopt en hoe de communicatie op de maatregelen kan afgestemd worden.

Meer over het afwegingskader »

Droogte bevestigt nood aan meer structurele maatregelen

Die tijdelijke, waterbesparende maatregelen op het moment dat het al droog is, zijn nodig maar die hebben maar een beperkt effect. De droogte maakt duidelijk dat we het watersysteem, het waterbeheer en het watergebruik structureel moeten aanpassen.

Daarom lanceerde de Vlaamse Regering in de zomer van 2020 de Blue Deal. Met dit plan werken overheidsdiensten, ondernemingen, verenigingen, landbouwers, kennisinstellingen, lokale besturen en burgers volop aan die broodnodige structurele aanpak.

De Blue Deal investeert vooral in maatregelen die ervoor zorgen dat we water beter vasthouden op het terrein en slimmer omgaan met het beschikbare water. De Blue Deal focust ook op een betere regelgeving en een betere toepassing ervan. Er is ook aandacht voor innovatie, onderzoek en monitoring, bv. voor waterbesparing, het gebruik van regenwater en de digitalisatie van meetnetten. En tenslotte zijn er ook initiatieven om actoren te sensibiliseren en aan te zetten om zelf actie te ondernemen.

Intussen zijn er al meer dan 70 acties die inzetten op een slim en zuinig watergebruik, meer natte natuur en meer groenblauwe infrastructuur. Na twee jaar zijn de meeste acties in uitvoering en enkele zijn zelfs al gerealiseerd. Ook de VMM werkt mee aan de uitvoering van de Blue Deal op het terrein.

De nieuwe website van de Blue Deal brengt een mooi overzicht.

Meer over de Blue Deal »

Hoe we ons als samenleving beter kunnen wapenen en weerbaarder maken tegen de toenemende droogterisico's? En wat de rol van onderzoek en innovatie daarbij is? Dat is ook het thema van het CIW-Waterforum op donderdag 22 september in Gent.