Herbeleef de inspiratienamiddag 'Samen voor Klimaatadaptatie'

Het klimaat verandert overal snel en ingrijpend, met toenemende wateroverlast, hitte en droogte als gevolg. Vlaanderen neemt al maatregelen, maar roept ook alle hens aan dek om de grote uitdagingen aan te pakken. Tijdens de inspiratiedag ‘Samen voor Zuivere Lucht en Klimaatadaptatie’ stelde de VMM op vrijdag 9 december 2022 nieuwe tools voor die steden en gemeenten hierbij helpen. De namiddag stond in het teken van 'Samen voor Klimaatadaptatie'.

16 december 2022

Deel online

Klimaatverandering hier en nu

Moderator Pieter Baert heet de meer dan 150 aanwezigen welkom in het auditorium van het Herman Teirlinck-gebouw. Het namiddagprogramma van de studiedag is gewijd aan Klimaatadaptatie. De waterbom in Wallonië in 2021 en de langdurige droogte met enkele nieuwe hitterecords van afgelopen zomer maken duidelijk dat de klimaatverandering hier en nu bezig is. De komende jaren zullen de gevolgen steeds duidelijker worden. Hoe kunnen we onze leefomgeving aanpassen aan die veranderingen? Wat kunnen lokale besturen doen en hoe kan de VMM hen daarin ondersteunen?

De VMM reikt samen met zijn partners tools aan om in elke provincie, stad, gemeente, wijk of straat aan de slag te gaan om de klimaatverandering op te vangen. Tijdens deze studiedag worden de Plantool, Projecttool en Impacttool voorgesteld en officieel gelanceerd.

Vlaams Klimaatadaptatiebeleid

Ook de Vlaamse overheid zit niet stil. Er worden al volop maatregelen genomen en onlangs werd ook het Vlaams actieplan Klimaatadaptatie goedgekeurd door de Vlaamse regering. De ambities van de Vlaamse minister voor Omgeving zijn duidelijk. Raadgever Jef Melckebeke licht het beleid van minister Demir toe.

Krijtlijnen en uitgangspunten:

• keuze voor een structurele totaalaanpak (zowel reactief als proactief),
• als antwoord op de verschillende uitdagingen (hitte, droogte, wateroverlast),
• toekomstgericht, kwaliteitsvol en ambitieus,
• met focus op samenwerking.

Concrete beleidsinitiatieven:

• Blue Deal: ambitieus programma met 420 miljoen aan extra middelen
• Installatie van een Droogtecommissie
• Expertencommissie Hoogwatergevoeligheid
• Uitbreiding van het Klimaatportaal Vlaanderen
• Vlaams Klimaatadaptatieplan 2021-2030

Vlaams Klimaatadaptatieplan 2021-2030

Het recentste initiatief is de goedkeuring van het Vlaams Klimaatadaptatieplan 2021-2030 door de Vlaamse Regering. In het plan roept de minister op tot samenwerken. De bestuursniveaus, betrokken actoren moeten samen met alle Vlamingen aan de slag. Ook al is de weg lang en zwaar, we moeten nu handelen als we de toekomstige generaties niet willen opzadelen met grote schade en hoge kosten. De uitgangspunten tonen de weg naar een klimaatbestendig Vlaanderen:

• Hittestress in woonomgevingen wordt verminderd om de oversterfte door hittegolven en hittedagen niet verder te laten toenemen.
• Regenwater en water uit waterlopen houden we genoeg vast zodat we risico’s op watertekorten in 2040 beperken tot die van vandaag.
• We willen overstromingsrisico’s in 2040 beperken tot die van het huidige klimaat.
• Waterkwaliteit in de beken, rivieren en grondwater worden aangepakt volgens de doelstellingen van de stroomgebiedbeheerplannen.

Klimaatadaptatietools 

Totstandkoming

De lancering van het Klimaatportaal in 2018 was de aanleiding voor de ontwikkeling van de Klimaatadaptatietools. Toen brachten we voor de eerste keer het effect en impact van klimaatverandering per gemeente in beeld. Een zicht hebben op de gevolgen is natuurlijk niet genoeg. Lokale besturen willen ook weten welke concrete maatregelen ze kunnen nemen om de klimaatimpact op te vangen.

De VMM ging de uitdaging aan om hiervoor concrete instrumenten te ontwikkelen. Hydroscan, Sumaqua en Vito werkten samen met de VMM de verschillende tools uit. De partners lichtten hun rol binnen de ontwikkeling van de tools toe, elk vanuit zijn expertise. Vandaag stellen ze de lancering ervan voor.

Lancering

Bernard De Potter, administrateur-generaal van de VMM, licht de vernieuwde rol van de VMM toe. Zowel binnen de missie als de visie van de organisatie krijgt klimaatadaptatie een belangrijke rol. De VMM wil voortaan een partner zijn in het oplossingsgericht aan de slag gaan met de klimaatuitdagingen vanuit visie en beleid, vorming en studie en met realisaties op het terrein.

De ontwikkeling van de Klimaatadaptatie past helemaal binnen deze vernieuwde en uitgebreidere werking. Deze innovatieve instrumenten zorgen voor een sterke en snelle outreach naar lokale besturen. De tools werken door in de plannen en projecten die in Vlaanderen worden uitgewerkt.

Bernard De Potter bedankt alle partners en lanceert de Plantool, Projecttool en Impacttool officieel via een symbolische druk op de knop. Op www.klimaatportaal.be worden alle data en tools verzameld.

Plantool: hoe maak ik mijn grondgebied klimaatbestendig?

Met de plantool kan je voor een gemeente, wijk of waterlichaam verkennen hoe je die klimaatbestendig kan maken. Je kan het potentieel van adaptatiemaatregelen verkennen op basis van scenario’s met verschillend ambitieniveau.

• Je gebruikt de tool door een gebied en een scenario te kiezen.
• Vervolgens worden de klimaateffecten, impact, meerkosten van de maatregelen, vermeden schade en co-benefit scores voor dat scenario weergegeven.
• Voor het opstellen van de scenario’s vormen de adaptatiepotentieelkaarten het vertrekpunt.

De tool wordt voorgesteld aan de hand van een voorbeeld voor de stad Aalst. Er wordt getoond welke scenario’s welke effecten hebben in zowel stedelijk gebied als in buitengebied. Bij minder ambitieuze scenario’s hebben de gekozen maatregelen uiteraard minder impact.

Steven Broekx (Vito), Griet Verstraeten (beleidsmedewerker klimaatadaptatie bij het departement Omgeving) en Kathleen Van Dorslaer (dienst Integraal Waterbeleid van de Provincie Antwerpen) gaan vervolgens dieper in op de mogelijkheden van de Plantool en de link met het Vlaams Klimaatadaptatieplan en de lokale Hemelwater- en Droogteplannen.

Projecttool: Hoe maak ik mijn project klimaatbestendig?

Met de Projecttool bereken je de klimaatbestendigheid van een projectontwerp. Je tekent een projectgebied in en selecteert de geplande adaptatiemaatregelen. De tool geeft dan een Klimaatadaptatiescore (0-10) voor het gekozen projectontwerp. De 4 kernindicatoren voor het bepalen van de score zijn:

• verhardingsgraad,
• percentage boomschaduw,
• percentage gebufferd bij hevige regenval en
• infiltratiepercentage.

Behalve de score krijg je ook een inschatting van de kosten en co-benefits van de gekozen maatregelen.

De tool wordt door Arnout Ruelens (programmacoördinator Klimaat bij de Stad Mechelen) toegelicht aan de hand van twee voorbeelden in de stad Mechelen, de Korte Veluwestraat en de Paardenkerkhofstraat. Dirk Lauwaet (onderzoeker hitte bij Vito) toont de mogelijkheden van de Projecttool bij de herinrichting van een ‘street canyon’. Lieslotte Wackenier (beleidsmedewerker Klimaatadaptatie bij de VMM) ziet in de Projecttool een beginpunt voor een verder traject rond klimaatadaptatie.

Impacttool: wat is de impact van klimaatverandering?

Alle goede dingen bestaan uit 3. Als laatste instrument wordt de Impacttool voorgesteld. De impacttool brengt de mogelijke klimaatverandering in beeld voor Vlaanderen, de effecten waartoe dit kan leiden en de socio-economische impact op inwoners, gebouwen, natuur en landbouw. 

Deze tool bestond al, maar werd onlangs verbeterd en uitgebreid. Johan Brouwers van de VMM geeft aan wat er is gewijzigd aan de look & feel en op vlak van gebruiksgemak.

Er werden ook heel wat nieuwe functionaliteiten toegevoegd:

• Een kaartlagenoverzicht
• Kaartencatalogus + zoekfunctie
• Tabelweergave
• Mogelijkheid om kaartbeelden te delen

De tool werd ook inhoudelijk verbeterd:

• Gevoelstemperaturen toegevoegd
• Betere resolutie: van 100 naar 1 meter
• Datakruising om data zo correct mogelijk te maken, bv. voor kwetsbare inwoners
• Hittegevoeligheid in kaart brengen over de tijd (nu, 2030 en 2050)
• Nieuw thema grondwater

De tool wordt verder uitgebreid met nieuwe data en kaarten.

Ervaringen uitwisselen tijdens de netwerkdrink

Na het officiële gedeelte, werd er nog even gezellig nagepraat op de netwerkborrel. Meningen worden gedeeld. Ervaringen worden uitgewisseld. Het netwerk werd weer wat sterker gemaakt. Er hing inderdaad iets in de lucht vandaag. En het was van goede kwaliteit.

Bedankt voor de ideeën, de inspiratie en het samenwerken!

Zin om zelf aan de slag te gaan? Ontdek de nieuwe klimaatadaptatietools »