‘Een duurzame waterketen houdt rekening met alle noden’

Klimaatverandering dwingt ons om anders na te denken over ons watergebruik. De transitie naar circulair water in Vlaanderen is ingezet. VMM-experte Tania Verhoeve geeft inzicht in de uitdagingen waar we voor staan en welke stappen er in Vlaanderen worden genomen om circulair watergebruik meer in ons DNA op te nemen.

22 februari 2024

Deel online

Wat verstaan we onder circulair watergebruik? 

Tania: ‘Circulair watergebruik omvat diverse aspecten. De eerste stap is om minder water te verbruiken met waterbesparing als doel. Vervolgens kan je bekijken om het gebruikte water opnieuw te hergebruiken, al dan niet na zuivering. Het is belangrijk om daarbij te letten op de waterkwaliteit die je nodig hebt. Een eenvoudig voorbeeld, gebruik geen drinkwater voor toiletspoeling indien mogelijk. Bij waterhergebruik is het essentieel om rekening te houden met de mogelijke risico’s op vlak van veiligheid voor zowel de gebruiker als het milieu.’  Tenslotte kan je onderzoeken of je warmte en/of grondstoffen uit waterstromen kan recupereren.

Waarom zijn inspanningen rond circulair water in Vlaanderen belangrijk? 

Tania: ‘We zien dat periodes van wateroverschot en watertekort elkaar sneller afwisselen. We moeten anders nadenken over ons watergebruik en onze waterketen zo inrichten dat we water efficiënt en duurzaam gebruiken. Het is van belang om daarbij rekening te houden met ons globale watersysteem. Hoe duurzamer we omspringen met ons water, hoe veerkrachtiger we zijn om droge periodes te overbruggen. Dat is de reden waarom circulair water bovenaan de agenda moet staan.’  

Wat kunnen we vanuit de VMM bijbrengen in deze transitie?  

‘Hoe duurzamer we omspringen met ons water, hoe veerkrachtiger we zijn om droge periodes te overbruggen.’

Tania: ‘Ik beschouw de VMM als kernpartner binnen een groter geheel. Wij hebben heel wat gegevens, monitoringsdata en expertise op het gebied van water. Maar om deze transitie te kunnen realiseren, moeten we samenwerken met andere partijen. Het samenbrengen van diverse inzichten en kennis maakt ons sterker om de complexe uitdagingen aan te pakken.‘ 

 ‘Op die manier kunnen we maximaal rekening houden met zowel ecologische, economische als sociale noden. Die alomvattende aanpak is belangrijk. Hou je maar met één actor rekening, dan creëer je mogelijk neveneffecten bij andere actoren.  

Hoe stimuleren we circulair watergebruik? 

Tania: ‘De droge periodes in de afgelopen jaren hebben het bewustzijn doen toenemen bij grote watergebruikers. Dat merken we aan de variatie en de veelheid aan projecten die we zien binnenkomen in onze subsidieprogramma’s die tot stand komen met middelen van de Vlaamse Regering en van de Europese Unie. We coördineren momenteel een aantal lopende programma’s zoals ‘Proeftuinen droogte’, ‘Circulair water’ en ‘Hergebruik van effluent’. Bedrijven en organisaties krijgen een financiële steun om alternatieve waterbronnen te gebruiken en samenwerkingen op te zetten. De kennis die zij opdoen kan een stimulans zijn voor andere watergebruikers.’  

‘Watergebruikers hebben ook nood aan duidelijke beleidskaders. Zo heeft VMM recent een kader uitgewerkt voor het gebruik van gezuiverd afvalwater voor irrigatie of beregening van openbaar groen.  Via het platform circulair water/werkagenda ‘waterkringlopen’ werken we binnen de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) actief samen met verschillende partners om kennis te delen en de prioriteiten rond circulair watergebruik vast te leggen. Deze samenwerking heeft geleid tot het ontstaan van de uitdagingenbundel circulair water.’ 

Wat houdt die uitdagingenbundel ‘Circulair Watergebruik’ precies in?  

Tania: ‘In lopende circulaire waterprojecten zien we dat initiatiefnemers soms botsen op knelpunten en drempels. Niet onoverkomelijk, maar we willen daar op termijn wel oplossingen voor uitwerken. De uitdagingenbundel brengt deze samen in een helder overzicht met vier thema’s: beleid en regelgeving, financiering, technische aspecten in de waterketen en waterbewustzijn. Voor sommige uitdagingen bestaan er al mogelijke oplossingsrichtingen, voor andere moeten we verder aan de slag.’ 

Voor wie is deze uitdagingenbundel een handig instrument? 

Tania: ‘Enerzijds richten we ons tot watergebruikers die interesse hebben in circulair water en die projecten willen opstarten. Anderzijds streven we naar een dialoog met alle betrokken actoren die oplossingen kunnen ontwikkelen.

‘De uitdagingen-bundel is een dynamisch document. Iedereen kan het verrijken met nieuwe leerlessen, ervaringen uit de praktijk of nieuwe oplossingen.’  

Wat zijn de verdere stappen? 

‘Verder gaan we ook proactief aan de slag met een aantal uitdagingen die we zelf prioritair vinden. Een voorbeeld daarvan is de aanpak van de concentraatstromen. Dat zijn afvalwaterstromen waarbij de vuilvracht sterker geconcentreerd is. Die ontstaan als er geavanceerde en efficiëntere zuiveringstechnieken worden gebruikt om meer water te hergebruiken. Om die bijkomende uitdaging aan te pakken, zetten we in op kennisdeling en onderzoek rond business cases over deze concentraatstromen.’  

Zijn er al concrete verwezenlijkingen?  

Tania: ‘Een enorme stimulans voor veel projecten is de nieuwe regeling inzake heffingen bij het uitwisselen van circulair afvalwater sinds januari 2024. De maatregel stelt de uitwisseling van waterstromen tussen partners vrij van heffingen. Dat zijn tegemoetkomingen die het circulair watergebruik in Vlaanderen kunnen versnellen.’ 

Wat is de ultieme droom? 

We zouden heel graag zien dat de principes van circulair watergebruik in onze hele samenleving erkend en toegepast worden. Ons water is heel kostbaar! Laten we vooral samenwerken om de noodzakelijke aanpassingen te realiseren voor een circulair watergebruik en bij uitbreiding voor een klimaatadaptieve samenleving.

Naar de uitdagingenbundel »