PAK's in waterbodems

Sinds 9 juli 2010 zijn er decretale milieukwaliteitsnormen voor waterbodems. Het zijn richtwaarden die het milieukwaliteitsniveau bepalen dat zo veel mogelijk moet worden bereikt of gehandhaafd. Ze gelden niet als saneringscriterium, noch als saneringsdoel.

Triggerwaarden zijn de concentraties waaronder geen aanzienlijke effecten op de aanwezige biota worden verwacht. Overschrijding van de triggerwaarde kan aanleiding geven tot verder onderzoek.

De meetresultaten voor de periode 2016-2021 geven aan dat:

• 50% van de meetplaatsen geen afwijking vertoont ten opzichte van de referentiewaarde voor PAK’s (som van 6 PAK’s van Borneff) en dus beschouwd wordt als niet verontreinigd;
• 19% van de meetplaatsen licht verontreinigd is, 19% is verontreinigd en 12 % is sterk verontreinigd.
• individuele PAK’s regelmatig aanleiding geven tot overschrijding van de normen, voor enkele PAK’s is dat zelfs in 30-40% van de meetplaatsen het geval. 
• enkele PAK’s op ongeveer 10% van de meetplaatsen de triggerwaarden overschreden.

In de loop van de eerste drie monitoringscycli was er geen uitgesproken trend, maar de resultaten van de laatste 2 cycli (2012-2015 en 2016-2021) wijzen toch op een lichte verbetering.

Verbeteringen van de waterbodemkwaliteit kunnen verschillende oorzaken hebben:

• verwijderen van sediment (al leidt sanering niet altijd tot een verbetering van de waterbodemkwaliteit omdat de historische verontreiniging soms diep in de waterbodem is doorgedrongen);
• door verminderde lozingen of gebruik van toxische stoffen is de nieuw gevormde waterbodem – met andere woorden de bovenste sedimentlaag – minder vervuild;
• door de gewijzigde fysisch-chemische kwaliteit van de waterkolom, bijvoorbeeld hogere zuurstofconcentraties, kan nalevering van toxische stoffen vanuit de waterbodem naar de waterkolom optreden.

De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Voor deze indicator is vooral Groep 8B - Waterbodem van belang, meer bepaald de maatregel ‘8B_D De waterbodemkwaliteit verbeteren door duurzaam saneren van verontreinigde waterbodems’. Gebiedsspecifieke acties komen aan bod in de bekkenspecifieke delen. Een bekend voorbeeld is de sanering van de Winterbeek in het Demerbekken. In dit project wordt 17 kilometer historisch verontreinigde waterbodem geruimd en worden de oevers gesaneerd.

• Handboek voor de karakterisatie van de bodems van de Vlaamse waterlopen volgens triade
• Risicobeoordeling van verontreinigde waterbodems: naar een Vlaams beoordelingskader
• Waterbodemverkenner
• Sedimentverkenner
• Waterbodem – Triggerwaarden voor verder onderzoek