Emissies van nutriënten naar oppervlaktewater

Toestand, grafieken en evolutie doorheen de jaren

In het kort

Een overmaat aan nutriënten in het oppervlaktewater kan leiden tot overmatige algenbloei waardoor bijvoorbeeld de zichtbaarheid sterk afneemt en de zuurstofhuishouding problematisch kan worden. Ook de drinkwaterproductie kan bemoeilijkt worden.
Netto-emissies zijn de vuilvrachten die effectief in het oppervlaktewater terechtkomen.
Huishoudens hebben het grootste aandeel in de netto-emissies naar het oppervlaktewater met fosfor, landbouw heeft het grootste aandeel in de stikstofverontreiniging.
De totale netto-emissies van stikstof en fosfor zijn licht gedaald in de periode 2010-2022.

Toestand

Evolutie

De totale netto-emissie van stikstof is gedaald in de periode 2010-2022 met 36%. De fosforemissies daalden met 22%.
De huishoudelijke netto-emissies van stikstof en fosfor, zijn in de periode 2010-2022 verder afgenomen door de systematische uitbreiding en verbetering van de openbare waterzuivering. Bovendien hebben meer en meer woningen die niet op de riolering aangesloten worden een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater.
De gedaalde netto-emissies van de bedrijven zijn een gevolg van de inspanningen van de bedrijven zelf en van de uitbouw van de openbare waterzuivering.
Hoewel 2022 een jaar was met relatief lage stikstofemissies, is er geen algemene verbetering van de stikstofverliezen in de periode 2010-2022. De totale stikstofbemesting door de landbouw is dan ook amper gedaald in de periode 2010-2022. 2022 was ook een jaar met relatief lage fosforverliezen, maar over de hele periode 2010-2022 is er evenmin een duidelijke verbetering. De laatste jaren blijft de fosforbemesting uit dierlijke mest quasi constant terwijl die uit kunstmest fluctueert. Jaarlijkse fluctuaties van de stikstof- en de fosforverliezen zijn vooral toe te schrijven aan weersomstandigheden.
De hoeveelheid stikstof die via depositie op niet-landbouwbodems het oppervlaktewater bereikt, kende een lichte daling tussen 2010 en 2022. De belangrijkste bronnen van de totale stikstofdepositie in gans Vlaanderen waren in 2022:

import (bronnen buiten Vlaanderen): 46%;
landbouw 46%;
transport: 5%.

Hoe pakken we dit aan?

De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Voor deze indicator is vooral Groep 7B - Verontreiniging oppervlaktewater van belang. De verdere uitbouw en verbetering van de openbare waterzuivering is hierin een belangrijke maatregel.

Het 6de mestactieplan voor de periode 2019-2023 (MAP 6) moest ervoor zorgen dat minder nitraten en fosfaten uit meststoffen in het water terechtkomen. Belangrijke elementen zijn o.a.:

bemesten met de meest geschikte mestsoort en bemestingstechniek, volgens de juiste dosis en op het juiste tijdstip,
de bodemkwaliteit verbeteren;
de directe verliezen van nutriënten tegengaan;
de gebiedsgerichte aanpak.

Op 18 december 2024 keurde het Vlaams Parlement wijzigingen aan het Mestdecreet goed. Belangrijke wijzigingen zijn o.a.:

de verlaging van de maximale bemestingsnormen in gebieden waar nog een grote verbetering van de waterkwaliteit nodig is;
beschermingsstroken van minstens 3 meter langs alle waterlopen van de Vlaamse Hydrografische Atlas waar geen mest en gewasbeschermingsmiddelen toegepast mogen worden.

De website van VLM geeft meer info.

Vlaamse
Milieumaatschappij

Emissies van nutriënten naar oppervlaktewater

In het kort

Toestand

Evolutie

Hoe pakken we dit aan?

Meer informatie

Feiten & cijfers

Beleid

Diensten & producten

Projecten

Tips