Concentratie zwarte koolstof

Fijn stof komt via inademing in ons lichaam, zwarte koolstof (BC) is een van de meest schadelijk fracties van (ultra)fijn stof en is ook kankerverwekkend. Hoe kleiner de deeltjes hoe dieper ze in het menselijk lichaam kunnen doordringen en hoe meer schade ze kunnen veroorzaken. De gezondheidseffecten voor zwarte koolstof zijn doorgaans dezelfde als voor fijn stof maar ze treden op bij veel lagere concentraties dan bij PM₁₀ en PM_2,5.

Momenteel bestaat er op Europees of Vlaams niveau geen regelgeving voor zwarte koolstof. De WGO formuleerde ook nog geen advieswaarden voor de gezondheid.

In 2023 lagen de gemeten concentraties van zwarte koolstof in Vlaanderen tussen 0,42 en 1,31 µg/m³:

• Het hoogste jaargemiddelde noteerde de VMM op de meetplaats in de Zoutestraat in Berendrecht gelegen naast kanaaldok B2, een belangrijke vaarweg voor zee- en binnenvaartschepen in de Antwerpse haven.
• Het jaargemiddelde was het laagst op de landelijke meetplaats in Houtem.

Uit de modelberekeningen blijkt dat de hoogste gemodelleerde jaargemiddelden voorkwamen in de Antwerpse haven en op de ringwegen rond Antwerpen en in de grotere steden. Snelwegen zijn duidelijk zichtbaar op de kaart, wat wijst op verkeer als belangrijke bron.

Er is globaal een dalende trend in alle typegebieden:

• De daling zien we het meest uitgesproken op de verkeersgerichte meetplaatsen omwille van de sterke daling in de uitlaatemissies.
• De hoogste concentratie wordt gemeten op de verkeersgerichte meetplaatsen, omdat dieselvoertuigen veel roetdeeltjes uitstoten, maar het verschil met de andere meetplaatsen wordt steeds kleiner.
• Na de sterke daling in het coronajaar 2020, zagen we in 2021 en 2022 opnieuw een stijging in alle typegebieden. In 2023 zijn de concentraties lager dan alle voorgaande jaren, dit door een dalende uitstoot gecombineerd met gunstig weer.

Het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 bevat maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Voor zwarte koolstof zijn vooral maatregelen van belang die de uitstoot van fijn stof door de huishoudens (houtverbranding) en door het wegverkeer verminderen. Meer gedetailleerde info is te vinden in de indicator uitstoot elementair koolstof (EC).

• Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
• Naar de actuele waarden zwarte koolstof
• Hoe worden de concentraties koolstof gemeten?
• Wat is het ATMO-Street-model?