De Antwerpse haven is een sterk geïndustrialiseerd gebied met veel (petro)chemische bedrijven. De economische activiteiten in de haven stoten heel wat stoffen uit. De Vlaamse Milieumaatschappij inventariseert deze uitstoot. De recentste emissiecijfers zijn van 2023. Daarnaast meet en modelleert VMM de luchtverontreiniging. De recentste luchtkwaliteitsdata zijn van 2024. Naar het meest recente rapport.
De uitstoot daalt, in 2023 (het recentste jaar waarvan we over emissiegegevens beschikken) waren volgende sectoren de belangrijkste bronnen voor diverse stoffen (polluent):
Het voorbije decennium verbeterde de luchtkwaliteit. In 2024 werden de huidige Europese doelstellingen voor luchtkwaliteit gehaald, de toekomstige Europese jaargrenswaarde voor NO2 en de WGO-advieswaarden voor NO2 en fijn stof niet
In 2024 voerde de VMM in Vlaanderen een meetcampagne uit nabij verschillende afvalverbrandingsinstallaties. Enkele meetplaatsen bevonden zich in de Antwerpse haven.
Sterke daling van SO2 tot 2012, daarna stagnatie
Geleidelijke daling voor NO2, fijn stof, zwarte koolstof
Gezondheidseffect
Verschillende polluenten hebben een negatieve impact op de gezondheid. Dit kan gaan van lichte irritaties tot vroegtijdige sterfte. Meer over gezondheidseffecten:
Toetsing van de meetresultaten van 2024 in de Antwerpse haven aan de Europese huidige grenswaarden, aan de toekomstige Europese grenswaarden (geldig vanaf 2030) en aan de WGO-advieswaarden:
Polluent
EU (huidige doelstelling
EU (doelstelling 2030)
WGO
Fijn stof - PM2,5
Dag
✅
✅
❌
Jaar
✅
✅
❌
Fijn stof - PM10
Dag
✅
✅
✅
Jaar
✅
✅
❌
Stikstofdioxide
Uur
✅
✅
✅
Dag
/
✅
❌
Jaar
✅
❌
❌
Zwaveldioxide
Uur
✅
✅
/
Dag
✅
✅
✅
Jaar
/
✅
/
Benzeen
Jaar
✅
✅
/
Toestand
Voor zwaveldioxide stellen we vast dat:
In 2023 de SO2-emissie voor de zone Antwerpse haven 26 % van de totale SO2-uitstoot van heel Vlaanderen bedroeg. Deze is voor 80 % afkomstig is van de energiesector (raffinaderijen), voor 14 % van de industrie en voor 5 % van transport (scheepvaart).
Alle EU- en WGO-doelstellingen voor luchtkwaliteit in 2024 werden gehaald, de hoogste concentraties meten we nabij raffinaderijen.
Voor stikstofoxiden stellen we vast dat:
In 2023 de NO2-emissie voor de zone Antwerpse haven 19 % van de totale NO2-uitstoot van heel Vlaanderen bedroeg. Deze uitstoot is voor 36 % afkomstig van transport (vooral scheepvaart), voor 30 % van industrie en voor 22 % van de raffinaderijen.
De huidige EU-doelstellingen voor luchtkwaliteit in 2024 werden gehaald, de toekomstige jaargrenswaarde en de WGO-advieswaarden voor dag- en jaargemiddelden niet.
Voor fijn stof stellen we vast dat:
In 2023 de emissie van primair of rechtstreeks uitgestoten PM10-stof voor de zone Antwerpse haven 7 % van de totale uitstoot van heel Vlaanderen bedroeg. Deze uitstoot is voor 58 % afkomstig van de industrie, voor 25 % van transport en voor 7% van raffinaderijen.
Bij primair PM2,5 zien we dezelfde grote bronnen (transport 41 % - industrie 35 % - raffinaderijen 12 %).
Voor elementair koolstof neemt het aandeel van transport toe (58 %) gevolgd door industrie (13 %) en raffinaderijen (9 %). Binnen transport heeft scheepvaart het grootste aandeel.
De huidige en toekomstige EU-doelstellingen voor luchtkwaliteit voor PM10 en PM2,5 werden in 2024 gehaald, net als de WGO-dagadvieswaarde voor PM10, de andere WGO-advieswaarden niet.
Voor zwarte koolstof bestaat er geen regelgeving. De concentraties in Berendrecht behoren tot de hoogste van Vlaanderen.
Voor vluchtige organische stoffen stellen we vast dat:
In 2023 de emissie van NMVOS voor de zone Antwerpse haven 7 % van de totale uitstoot van heel Vlaanderen bedroeg. Deze uitstoot is voor 55 % afkomstig van industrie en voor 27 % van de raffinaderijen. Scheepvaart heeft een kleine bijdrage van 5 %.
De huidige en toekomstige EU-doelstellingen voor benzeen in de omgevingslucht werden in 2024 gehaald, de WGO-advieswaarden voor andere VOS ook.
VOS-concentraties in 2024 2 tot 19 keer hoger zijn in de Antwerpse haven dan in Vlaanderen.
Voor PFAS stellen we vast dat:
PFAS het hoogst blijft in de omgeving van het bedrijf 3M.
De PFAS-verontreiniging in Zwijndrecht vooral te wijten is aan historische bedrijfsactiviteiten van 3M.
Het indicatief toetsingskader, overschreden werd voor PFAS in lucht: de toetsingswaarde voor de som EFSA4 is overschreden op 2 locaties op de 3M-site
Het indicatief toetsingskader, overschreden werd voor PFAS in depositie: de toetsingswaarde voor PFOS is overschreden op 1 locatie.
Evolutie
Voor zwaveldioxide stellen we vast dat:
In de periode 2014-2023 de uitstoot daalde met 57 %.
De gemiddelde concentratie in de Haven van Antwerpen op 10 jaar tijd met 40 % daalde.
Voor stikstofoxide stellen we vast dat:
In de periode 2014-2023 de uitstoot daalde met 30 %.
De gemiddelde NO2-concentratie in de Antwerpse haven op 10 jaar tijd met 30 % daalde.
De NO2-concentratie in de Antwerpse haven de laatste jaren hoger ligt dan het Vlaams stedelijk gemiddelde.
Voor fijn stof stellen we vast dat:
In de periode 2014-2023 de uitstoot van primair PM10 ongeveer gelijk bleef, voor PM2.5 was er een daling van 15 % en voor elementair koolstof 32 %.
De gemiddelde concentratie van PM10 en PM2,5 in de Antwerpse haven op 10 jaar tijd met een vierde afnam, voor zwarte koolstof zien we een halvering.
De concentratie van PM10 in de Antwerpse haven meestal iets lager is dan die in stedelijke gebieden, voor BC is dat de laatste jaren iets hoger.
Voor vluchtige organische stoffen stellen we vast dat:
In de periode 2014-2023 de uitstoot van NMVOS daalde met 31 %.
De benzeenconcentratie nabij raffinaderijen veel lager is dan bij de start van de metingen in 2016 maar de laatste jaren stabiel blijft. Op andere meetplaatsen in de haven blijven de concentraties stabiel.
Hoe pakken we dit aan?
De uitstoot bij industrie kan dalen door de milieuwetgeving en vergunningsvoorwaarden aan te passen volgens de laatste stand van de techniek, door extra rookgaszuivering bij grote bedrijven en de plaatsing van katalysatoren op stookinstallaties.
Op basis van de VOS-meetcampagne in de Antwerpse haven initieerde de VMM een aantal acties om de bronnen in kaart te brengen en de uitstoot terug te dringen. Hiervoor werkt ze samen met andere Vlaamse entiteiten en het Havenbedrijf. De extra metingen die VMM uitvoerde, gaf meer info over de bronnen. Emissiebeperkende maatregelen bij een bedrijf zorgde reeds voor lagere VOS-concentraties in de omgevingslucht. Ook in 2025 gebeuren gerichte controles en worden, indien nodig, reductiemaatregelen opgelegd.
