Herstel van waterlopen

Decennialang focuste het waterbeheer in Vlaanderen op het snel afvoeren van water. Heel wat waterlopen werden rechtgetrokken, verdiept, verbreed, ingedijkt of opgestuwd. Ze verdwenen grotendeels uit het landschap en verloren hun natuurlijk karakter.

Daarbovenop zorgt de klimaatverandering voor extremere weersomstandigheden. Waterlopen en valleien zijn zo kwetsbaarder geworden voor overstromingen en verdroging.

Voor de onbevaarbare waterlopen zijn concrete doelstellingen vastgelegd in de stroomgebiedbeheerplannen en Blue Deal van het Integraal waterbeleid.

Een waterloopproject uitgevoerd door de VMM bevat steeds één of meerdere van deze vier pijlers:

1. Meer kansen voor fauna en flora
2. Water beter vasthouden
3. Overstromingsrisico verlagen
4. Water dichter bij de burgers brengen

Enkele structurele ingrepen die de toestand van onze waterlopen verbeteren:

• Waterlopen terug laten meanderen
• Natuurlijke oeverzones ontwikkelen
• Vismigratieknelpunten aanpakken
• Ingekokerde waterlopen terug naar de oppervlakte brengen
• ...

Van nature kronkelen waterlopen door het landschap. We sluiten afgesneden rivierbochten opnieuw aan op de waterloop. Is er voldoende ruimte? Dan kan de waterloop zich spontaan ontwikkelen. 

Een kronkelende waterloop brengt meer variatie in stroming, soorten oevers, dieptes en ondieptes. Het zorgt voor:

• een grote verscheidenheid aan habitats;
• meer vissen en ongewervelde dieren;
• natuurlijke zuivering van de rivier.

Waar er ruimte is, zetten we in op de ontwikkeling van natuurlijke oevers. Want gezonde oevers zijn goed voor de water- en bodemkwaliteit van rivieren. Oeverzones:

• vormen een natuurlijke verbinding tussen water en land;
• beschermen waterlopen tegen het inspoelen van meststoffen en pesticiden;
• helpen oevers op een natuurlijke manier te verstevigen;
• brengen wandelaars en hengelaars dichter bij de waterloop.

Is er onvoldoende ruimte of komt de waterloop te dicht bij bebouwing en infrastructuur? Dan verstevigen we de oevers met natuurlijke of harde materialen.

Vissen zoeken voortdurend naar voedsel, voortplantingsplaatsen en nieuwe leefgebieden. Het is belangrijk dat ze vrij door onze waterlopen kunnen migreren. Stuwen en watermolens verhinderen dat. Daarom leggen we visdoorgangen aan.

In de databank vismigratieknelpunten vind je projectvoorbeelden van visdoorgangen in Vlaanderen.

Op heel wat plaatsen in Vlaanderen werden waterlopen ingekokerd en onder de grond gestoken. Ze verdwenen letterlijk uit het landschap.

Door ze terug naar de oppervlakte te brengen, verbinden we ze met de omgeving en realiseren we een aaneengesloten groenblauw netwerk. Openleggingen zorgen voor:

• een betere waterkwaliteit;
• meer kansen voor biodiversiteit;
• minder kans op wateroverlast en verdroging;
• meer waterbewustzijn bij burgers.