Zit de uitvoering van het Vlaams Luchtbeleidsplan op schema?

Het derde voortgangsrapport van het Vlaams Luchtbeleidsplan toont vooruitgang, maar ook uitdagingen. Strengere normen vanaf 2030 vragen bijkomend beleid om onze gezondheid en natuur beter te beschermen.

16 december 2025

Luchtkwaliteit

Deel online

Eind 2019 keurde de Vlaamse Regering het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 goed. Dat plan bevat maatregelen om de luchtverontreiniging in Vlaanderen aan te pakken en zo onze gezondheid en het leefmilieu te beschermen. Om de twee jaar stelt de VMM een voortgangsrapport op. Het derde voortgangsrapport is nu klaar en geeft een duidelijk beeld van de stand van zaken én een blik vooruit.

Het rapport werkt met een zogenaamd BAU-scenario (Business-As-Usual). Dat houdt rekening met alle maatregelen die bij de opmaak van dit rapport juridisch bindend zijn vastgelegd en al doorwerken in de praktijk. Daarnaast is dat scenario gebaseerd op aannames over economische groei, evolutie van energieverbruik, evolutie van transportkilometers en andere relevante ontwikkelingen.

NEC-emissieplafonds gehaald, PAS-emissietaakstellingen nog niet

Vlaanderen voldeed in 2023 al aan de NEC-plafonds voor 2030. Ook de prognose voor 2030 met verderzetting van het huidige beleid blijft onder deze grenzen.

De PAS-emissietaakstellingen voor stikstof halen we nog niet in het huidige BAU-scenario. Dit is niet verrassend, aangezien het beleidsscenario (en niet het BAU-scenario) uit het Luchtbeleidsplan van 2019 aan de basis ligt van de PAS. De actualisatie van het Luchtbeleidsplan neemt een beleidsscenario op dat moet voldoen aan de PAS-emissietaakstellingen, zoals vastgelegd in het Stikstofdecreet.

Strengere normen vanaf 2030

De huidige normen voor stikstofdioxide (NO₂), fijn stof en andere vervuilende stoffen werden in 2023 overal gehaald. Dat was te danken aan zowel een dalende uitstoot als gunstige weersomstandigheden (veel neerslag en wind) in 2023. Voor NO₂ is het de eerste keer dat de huidige jaargemiddelde norm nergens meer overschreden werd.

Maar eind 2024 zijn de luchtkwaliteitsnormen voor 2030 aangescherpt om ze meer in lijn te krijgen met de nieuwe advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). Die strengere luchtkwaliteitsnormen halen we in onze prognose voor 2030 met uitvoering van het BAU-scenario nog niet.

Voor NO₂ zijn er overal in Vlaanderen overschrijdingen. De overschrijdingen zijn het grootst in de haven van Antwerpen en de agglomeratie Antwerpen, gevolgd door Gent en andere centrumsteden. Dit is niet verwonderlijk aangezien niet alle maatregelen uit het luchtbeleidsplan worden meegenomen. Voor sommige stoffen geldt een streefwaarde, voor andere een grenswaarde:  

• In 2030 zien we voor de fijn stof (PM) concentraties vooral in de veeteeltregio’s een opmerkelijke verbetering door de PAS-maatregelen. In stedelijke gebieden zoals Antwerpen, Gent en andere centrumsteden blijven nog (zeer) beperkte overschrijdingen mogelijk.

• Voor de zware metalen halen we de grenswaarde voor lood, net als de streefwaarden voor nikkel en cadmium. Voor arseen wordt de streefwaarde overschreden in de omgeving van Hoboken en vermoedelijk ook in Olen. Vanaf 2030 gelden voor zware metalen grenswaarden in plaats van streefwaarden.

• De Vlaamse regering werkt momenteel aan de actualisatie van het luchtbeleidsplan, om rekening te houden met de nieuwe normen. Dit derde voortgangsrapport vormt de basis voor die actualisatie. Daarbij worden alle maatregelen geactualiseerd om de doelstellingen te behalen, rekening houdend met zowel de nieuwe luchtkwaliteitsnormen als de PAS-emissietaakstellingen.

Impact op gezondheid en natuur

Het aantal vroegtijdige sterfgevallen door fijn stof (PM_2.5) is gehalveerd ten opzichte van 2005. Ook voor 2030 lijkt die streefwaarde haalbaar.

Met het BAU-scenario halen we in de meeste gemeenten tegen 2030 de doelstelling om het aantal inwoners dat blootgesteld is aan een NO₂-concentratie boven de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), te halveren. In 88 gemeenten is dat nog niet het geval. Vooral in regio Antwerpen, enkele centrumsteden en havengebieden halen we de streefwaarde nog niet. Daar stellen we wel een vooruitgang vast richting deze WGO-advieswaarde.

Verzuring en vermesting tasten terrestrische ecosystemen aan en verminderen de biodiversiteit. Over heel Vlaanderen zijn is er wel een verbeteringen, vooral door de PAS-maatregelen. Maar voor heide en naaldbos halen we de streefwaarde voor vermesting niet bij een verderzetting van het huidig beleid. Ook voor verzuring blijft naaldbos in 2030 in overschrijding.

Nog niet alle maatregelen uitgevoerd

Het luchtbeleidsplan is volop in uitvoering, maar sommige maatregelen lopen achter op schema.

• Mobiliteit: de doelstelling voor minder autokilometers ligt ver buiten bereik. Wel zien we een sterke stijging van zero-emissievoertuigen: 35% van de nieuwverkoop in 2024, en de 2030-doelstelling (50%) lijkt haalbaar.
• Industrie: het vergunningenbeleid zorgt voor belangrijke reducties, vooral in sectoren zoals raffinage, chemie en energie.
• Landbouw: bijna alle maatregelen zijn op schema, enkel de verhoging van het minimale rendement van luchtwassers loopt achter.
• Huishoudens: er wordt verder ingezet op communiceren en sensibiliseren over de impact van houtverwarming.

Conclusie

Het voortgangsrapport geeft een evaluatie van de huidige stand van zaken, zonder nieuwe maatregelen voor te stellen. Voor de NEC-plafonds is de nodige vooruitgang geboekt: de doelstellingen voor 2030 worden momenteel al gehaald. Voor luchtkwaliteit ligt dit anders. Een verderzetting van het BAU-beleid volstaat niet om de strengere normen vanaf 2030 te bereiken. Vooral voor NO₂ vormt dit een belangrijk knelpunt.

De evaluatie toont aan dat bijkomende inspanningen noodzakelijk zijn om de gezondheid van mens en natuur te beschermen. Het geactualiseerde Luchtbeleidsplan, dat begin 2026 wordt verwacht, zal voorstellen tot maatregelen bevatten om deze doelen te bereiken.

Download en lees het voortgangsrapport