Muskusratbestrijding efficiënter door eDNA
De VMM en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek zorgen met de innovatieve techniek van environmental DNA voor een efficiëntere bestrijding van de muskusrat, een invasieve exoot die schade veroorzaakt aan waterlopen en dijken.
Deel online
Wat is eDNA?
eDNA of environmental DNA is een moderne techniek waarmee het DNA van organismen in hun leefomgeving, zoals water, kan worden opgespoord. Met één waterstaal kan men de aanwezigheid van verschillende soorten vaststellen, ook van dieren die zich goed weten te verstoppen. Voor de muskusrat, die vaak onopgemerkt blijft, biedt eDNA een grote meerwaarde ten opzichte van traditionele opsporingsmethoden.
Efficiëntere bestrijding
De bestrijding van muskusratten is intensief en tijdrovend. Professionele bestrijders speuren waterlopen, moerassen en vijvers af op zoek naar sporen van de soort. Dit vraagt veel inzet, terwijl het vaak onzeker blijft of muskusratten daadwerkelijk aanwezig zijn. Door jarenlang intensief te werken aan uitroeiing, is de muskusrat in grote delen van Vlaanderen verdwenen of slechts lokaal in lage dichtheden aanwezig. In gebieden waar de soort vermoedelijk afwezig is, zijn traditionele zoekmethoden weinig efficiënt. Net daar biedt eDNA een grote meerwaarde: met gerichte staalnames kan snel duidelijkheid worden verkregen over de aanwezigheid van muskusratten.
Pilootstudie in Maasbekken en Netebekken
INBO en VMM voerden in 2024 een pilootstudie uit in het Maasbekken (Antwerpen) en het bekken van de Grote en Kleine Nete. Na het ontwikkelen van een betrouwbaar eDNA-detectieprotocol, werden waterstalen genomen in verschillende stroomgebieden. Bestrijders volgden een korte opleiding en namen mengstalen, opgebouwd uit deelstalen verspreid over de zone. In het INBO-laboratorium werd vervolgens gezocht naar sporen van muskusrat-DNA.
Uit de analyse bleek dat in 18 van de 72 watermonsters muskusrat-DNA werd aangetroffen, in sterk uiteenlopende concentraties. In Maas Antwerpen waren 4 stalen besmet, in het Netebekken 14. Dit was een ruimere verspreiding dan verwacht op basis van zichtwaarnemingen en vangsten. Zones met een positief eDNA-signaal werden visueel geprospecteerd; in één zone werden effectief muskusratten gevangen. In zones met een negatief resultaat werd het traditionele opsporingswerk voortgezet.
Tweede staalname en nieuwe inzichten
Begin april 2025 volgde een tweede staalname in de gebieden waar in 2024 eDNA van muskusrat werd gevonden. De resultaten verschilden: in Maas Antwerpen werden geen eDNA-sporen meer aangetroffen, en ook in het Netebekken bleken veel zones met lage concentraties in 2024 nu negatief. Mogelijke verklaringen zijn zwervende muskusratten die de zones verlaten hebben, of contaminatie van stalen tijdens de staalname in 2024. Dit onderstreept de gevoeligheid van de analysemethode.
Doordat muskusratten moeilijk een waterscheiding over gaan, kunnen we de inzet op visueel speuren nu sterk verminderen in het muskusratvrije Maasbekken in Antwerpen. Ook de vele muskusratvrije zones zijn (waarschijnlijk) niet erg gevoelig aan herkolonisatie door muskusrat als ze niet grenzen aan besmette zones. Die zones vereisen dus minder inzet op het terrein.
Blik op de toekomst
INBO en VMM onderzoeken verder de relatie tussen eDNA-concentratie en het aantal muskusratten dat effectief wordt vastgesteld via afvangst. De verdere verfijning van de eDNA-methodiek zal de muskusratbestrijding in Vlaanderen nog efficiënter maken.
Blijf je graag op de hoogte?
We maken maandelijks voor jou een selectie van de belangrijkste nieuwsberichten op maat van de milieuprofessional.
Volg VMM op sociale media
