Grondwater gedaald, debiet waterlopen historisch laag

Door de droogte zakte het grondwater in Vlaanderen verder, dat blijkt uit het toestandsrapport van de Vlaamse Milieumaatschappij. Op 1 augustus vertoonde 79% van de meetplaatsen een lage (44%) tot zeer lage (35%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. Ook de debieten van de onbevaarbare waterlopen zijn overal sterk gedaald. Op meer dan de helft van de meetplaatsen (53%) worden momenteel zeer lage en lage 14-daags gemiddelde debieten gemeten. Op 18% van de meetplaatsen worden zelfs historisch lage 14-daags gemiddelde debieten gemeten, met name op verschillende plaatsen in West-Vlaanderen, het Dender- en het Dijlebekken.

Juli was in gans Vlaanderen extreem droog. De neerslagtotalen in het VMM pluviometernetwerk variëren tussen 3,8 mm en 37,0 mm. In Ukkel noteerde het KMI slechts 5,2 mm neerslag (de normale waarde voor juli bedraagt 76,9 mm). De weinige neerslag die in juli op te tekenen was, viel in hoofdzaak in het uiterste westen van West-Vlaanderen (streek van Poperinge) en in het Meetjesland en dit vooral tijdens de onweersbuien van 21/07. Voor het overige bleef het vrijwel droog over gans Vlaanderen.

De gemeten neerslagtekorten zijn tijdens de maand juli verder sterk opgelopen met op sommige plaatsen waarden tot boven de 300 mm. Vooral in het westen van Vlaanderen meten we neerslagtekorten die tot de 5% hoogste waarden ooit behoren voor de tijd van het jaar.

De situatie is ernstig en wordt nauwgezet opgevolgd. Maandag aanstaande is er opnieuw een bespreking van de droogtetoestand door de adviesgroep Droogte.

Vlaanderen is beter gewapend tegen de droogte dan een paar jaar terug. Katrien Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij: “Met het afwegingskader prioritair watergebruik kunnen we doordachte en wetenschappelijk onderbouwde maatregelen nemen om de kans op waterschaarste en de gevolgen ervan te beperken. De Blue Deal van minister Demir rolt meer dan 70 acties op het terrein uit om de strijd tegen waterschaarste en droogte aan te gaan. Ook met onze Proeftuinen Droogte laten we bedrijven samenwerken aan innovatieve projecten die waterschaarste in periodes van droogte kunnen inperken.”

Een van die lopende Proeftuinen Droogte die een positief effect kan hebben op de grondwaterstanden is het project ‘Limburgse landbouw, Vlaamse waterbouw’. In Bocholt werkt landbouwer Gerard Vangerven met peilgestuurde drainage op zijn akker. Dit systeem voert overtollig water op de akker af naar een verzamelput. Via een regelbuis in die put beheert de landbouwer het waterpeil afhankelijk van de waterbehoefte van het perceel. Dit is een innovatie op het principe van klassieke drainage, waarbij water het hele jaar door wordt afgevoerd om akkers te bewerken, ook wanneer dit niet nodig of zelfs ongewenst is.

Dankzij peilgestuurde drainage wordt de akker gedraineerd enkel in de periodes dat het land moet worden bewerkt. Zo blijft het grondwaterpeil in de regio beter op niveau en is de landbouw minder kwetsbaar voor droogte. Maar niet alleen de landbouw ondervindt de voordelen. Het is ook goed voor de omliggende natuur en vermijdt wateroverlast in lager gelegen gebieden.

De aanpassing van de drainage van geschikte percelen naar peilgestuurde drainage liep in de Limburgse gemeenten Hamont-Achel, Pelt en Bocholt. Niet alleen Gerard, maar ook andere landbouwers uit de streek werkten mee om dit te realiseren. Reeds 70 hectare akkers en weilanden beschikt over omgevormde peilgestuurde drainage, wat ruw geschat neerkomt op een waterberging van 35.000 m³, het equivalent van 14 olympische zwembaden. Naast peilgestuurde drainage wordt in het gebied ook gewerkt met stuwtjes in de afvoergrachten. Zo kunnen de grachten aanzienlijk meer water bergen en kan het water ook meer ter plekke infiltreren.

Naar het toestandsrapport van augustus 2022