Extra meetpunten brengen stikstofimpact beter in kaart
Tegen de zomer van 2025 gebruikt de Vlaamse overheid meer dan 7000 nieuwe meetpunten voor stikstof. Die meten de hoeveelheden ammoniak en stikstofoxiden in de lucht en hun schadelijke effect op bodem en water in de kwetsbaarste natuurgebieden van Vlaanderen.
17 december 2024
Deel online
7315 meetpunten te land, te water en in de lucht
Door op meer plaatsen te meten, krijgen we een beter beeld van de toestand van stikstof in de Vlaamse natuur. De metingen ondersteunen het stikstofbeleid en maken duidelijk welk effect de inspanningen hebben.
- Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) installeert 2100 stikstofmeetpunten voor grondwater, 470 voor oppervlaktewater en 4760 voor de bodem.
- De VMM breidt haar langlopende meetnet voor stikstof in de lucht uit met 75 meetpunten in 5 ‘maatwerkgebieden’.
Alle meetplaatsen liggen in de Vlaamse habitats van de Habitatrichtlijn.
Wat is de Habitatrichtlijn?
Met de Habitatrichtlijn wil de Europese Unie de biodiversiteit behouden en beschermen. Daarvoor zijn Speciale Beschermingszones afgebakend, die deel uitmaken van het Europese Natura 2000: een netwerk van beschermde natuurgebieden. Vlaanderen telt er 62. Voor elk gebied zijn er specifieke doelen vastgelegd om kwetsbare habitats, planten en dieren opnieuw gezond te maken. Het uiteindelijke doel is: een ‘gunstige staat van instandhouding’, zodat een habitat of soort op langere termijn kan voortbestaan.
Stikstofmetingen in bodem en water
Dat er nieuwe meetpunten komen, wil niet zeggen dat er vandaag nog geen gegevens zijn. “We weten uit internationaal onderzoek dat stikstof een negatief effect heeft op de biodiversiteit. In Vlaanderen is het teveel aan stikstof de grootste boosdoener in de helft van de habitattypes”, legt Karen Wuyts van het INBO uit. “Dat er schadelijke effecten zijn, zien we aan de resultaten van het ‘biotische’ meetnet: onderzoek van de kwantiteit en de kwaliteit van habitats op basis van de vegetatie. Met het nieuwe meetnet krijgen we daarnaast informatie over de ‘abiotische’ kwaliteit van de habitats: de hoeveelheid stikstof in de niet-levende delen van natuur, zoals in de bodem en in het grond- en oppervlaktewater. Die informatie is belangrijk, want stikstof bepaalt mee de kwaliteit van de leefomgeving van planten en dieren. Zo krijgen we een totaalplaatje.”
"Met de nieuwe meetnetten krijgen we zicht op de hoeveelheid stikstof in bodem, water en lucht."
Meet je mee?
De Vlaamse overheid beheert en onderhoudt talloze meetnetten. Van een grondwatermeetnet over een luchtkwaliteitsnet tot tientallen meetnetten om plant- en diersoorten op te volgen. Op de website van de Vlaamse Milieumaatschappij en van INBO kun je de resultaten van heel wat meetnetten volgen. En werk je graag mee? Surf dan naar Meetnetten.be en meld je aan als vrijwilliger. Met jouw tellingen van plant- en diersoorten in je buurt, verzamel je heel wat extra informatie.
Stikstofmetingen in de lucht
Structurele stikstofmetingen in de bodem en het water zijn nieuw, metingen in de lucht bestaan al veel langer. Bo Van den Bril (VMM): “We meten al jaren verschillende vormen van stikstof in de lucht. De 75 nieuwe meetpunten zijn dus een aanvulling van ons bestaande, langlopende meetnet en zullen meer inzicht geven in lokale verschillen. De meetpunten komen in de 5 maatwerkgebieden: de Kalmthoutse Heide, de Mechelse Heide, de Voerstreek, de Maten en het Turnhouts Vennengebied. Dat zijn gebieden die extra aandacht en opvolging vragen. De Kalmthoutse Heide en het Turnhouts Vennengebied krijgen een extra meetpunt voor natte depositie. Daarmee meten we de stikstof die via regen, sneeuw en hagel op de bodem terechtkomt.”
Een jaar lang ammoniakmetingen in 2026
Bo Van den Bril: “Naast de uitbreiding van ons meetnet voeren we in 2026 ook een bijzondere meetcampagne. We meten een jaar lang de concentratie van ammoniak in de lucht op een 100-tal tijdelijke meetplaatsen in de Vlaamse natuurgebieden. Daarmee controleren we of ons langlopend meetnet nog altijd representatief is voor heel Vlaanderen. De vorige meetcampagne dateert van 10 jaar geleden.”
Geen directe impact op vergunningen
Heeft het nieuwe meetnet een rechtstreekse impact op vergunningen van bedrijven? Karen Wuyts: “Nee, dat is niet de bedoeling. Met de monitoring willen we een beeld krijgen van de stikstoftoestand in de natuur en de evolutie op het Vlaamse niveau. We kijken niet naar de bron van de stikstofuitstoot, wel naar het effect op de Vlaamse natuur.” Bo Van den Bril: “Daarnaast voeden we er ons rekenmodel mee. Dat model helpt om de hoeveelheid stikstof in te schatten op plaatsen waar we niet meten.”
"We kijken niet naar de bron van de stikstofuitstoot, wel naar het effect van stikstof op de Vlaamse natuur."
Manueel onderhoud van alle meetpunten
Hoe zien die meetpunten eruit? De luchtmeetpunten bestaan uit buisjes (passieve samplers) die terreinmedewerkers op een paal van 3 meter hoog bevestigen. Na 28 dagen vervangen ze die buisjes door nieuwe en gaan de gebruikte buisjes naar het laboratorium voor analyse. Ook de andere staalnames gebeuren vooral manueel: met peilbuizen in de grond, stalen van het oppervlaktewater en grondstalen van de bodem.
Eerste meetpunten tegen midden 2025
De uitrol van het meetnet gebeurt in fases. Tegen de zomer van 2025 installeren het INBO en de VMM de eerste meetpunten voor stikstof in de lucht en in het grondwater. Tegen eind 2027 zullen alle meetnetten actief zijn.
Blijf je graag op de hoogte?
We maken maandelijks voor jou een selectie van de belangrijkste nieuwsberichten op maat van de milieuprofessional.
Volg VMM op sociale media
