Digitale metingen om waterkwaliteit te verbeteren: de Aa als voorbeeld

Sinds 2021 meet de VMM continu de waterkwaliteit op de Aa met digitale meetsensoren. De waterkwaliteit is vooral tijdens de zomermaanden nog ondermaats, vooral tijdens regenweer, mogelijk veroorzaakt door overstortwerking. Met die meetresultaten maakt de VMM samen met verschillende partners werk van een betere waterkwaliteit van de Aa. Die engagementen liggen nu vast in een charter.

9 februari 2023

Deel online

Waterkwaliteit van de Aa

De VMM meet constant een aantal basiswaterkwaliteitsparameters op de Aa in de provincie Antwerpen. Sinds 2021 staan er negen meetsensoren opgesteld vanaf de bovenloop in Turnhout tot de monding in de Kleine Nete ter hoogte van Grobbendonk.

De metingen tonen aan dat de basiswaterkwaliteit nog niet altijd optimaal is. Vooral tijdens de zomermaanden zakt de zuurstofconcentratie sterk, vaak tot onder de grens van 3 mg/L. Zo’n lage zuurstofconcentraties zijn nefast voor het waterleven, zoals vissen en waterinsecten.

De terugval in zuurstof is het meest opvallend tijdens periodes van regenweer. Bij (te) veel neerslag raakt de riolering overvol en komt er ongezuiverd rioolwater in de waterloop terecht door overstortwerking. De afbraak van dit afvalwater vraagt veel zuurstof, waardoor het zuurstofgehalte in de waterloop daalt. Uit de metingen van de VMM bleek ook aan dat de zuurstofconcentraties lager liggen tijdens 2021, een jaar met veel neerslag, in tegenstelling tot 2022, een droog jaar.

Digitale waterkwaliteitsmonitoring met sensoren

Multiparametersondes meten continu cruciale waterkwaliteitsparameters zoals opgeloste zuurstof, zuurtegraad (pH), temperatuur en geleidbaarheid. De sensor meet om de 15 minuten en stuurt die data via een modem door naar de databank. Je kan de resultaten live bekijken via het platform waterinfo.be. Zo meet de VMM de waterkwaliteit precies en kan het eventuele milieu-incidenten in kaart brengen door alarm te slaan. Ook de komende jaren zet de VMM in op de digitale monitoring van oppervlaktewater in de Vlaamse rivieren en beken. Dankzij de extra middelen die Europa ter beschikking stelt voor de Blue Deal, kan de VMM extra multiparametersondes aankopen. Deze aankoop versterkt de automatisering, digitalisering en uitbreiding van het kwaliteitsmeetnet voor oppervlaktewater enorm.

Naar een betere waterkwaliteit van de Aa

Met deze metingen pakken we doelgerichter de mindere waterkwaliteit op specifieke plaatsen aan. Zo waren de metingen en de resultaten in de Aa een hefboom voor de VMM om concreet werk te maken van een betere waterkwaliteit. Dat mondde op 21 november 2022 uit in de ondertekening van het charter van de vallei van de Aa door 18 partners. Hiermee engageren de VMM en de partners zich om samen tegen 2040 een duurzaam watersysteem en klimaatbestendige inrichting van de vallei van de Aa te realiseren waar ook ruimte is voor bedrijvigheid, landbouw, wonen en recreatie.

Het toekomstbeeld voor de vallei van de Aa kwam tot stand na intensief overleg en is gevisualiseerd in een ‘praatplaat’ die duidelijk aangeeft waar de partners naartoe willen werken. We kunnen zeker een betere waterkwaliteit in de Aa bereiken door gerichte inspanningen te doen.

We formuleren in het charter verschillende acties rond waterkwaliteit, waterkwantiteit, structuurkwaliteit en toerisme & recreatie. We kiezen daarbij voor een geïntegreerde aanpak, want acties voor één thema zijn vaak tegelijkertijd ook nuttig voor andere thema’s. Bv. structuurherstel is goed voor het biologisch leven, helpt het zelf-zuiverend vermogen van de waterloop (wat de waterkwaliteit bevordert) en is interessant voor beleving en recreatie.

Om de waterkwaliteit verder te verbeteren, zetten we o.a. ook intensief in op het saneren van afvalwater. De meetgegevens van het regulier meetnet van de VMM geven een goede indicatie van de algemene kwaliteitstoestand van de Aa, terwijl de continue online metingen van de multiparametersondes de impact van overstortwerking in beeld brengen. De multiparametersondes belichten niet alleen de noodzaak van deze acties, maar helpen ons ook om de resultaten na de uitvoering van de acties verder op te volgen.

Foto: Visuele weergave resultaten in waterinfo. Zuurstofverzadiging (%) in de Aa. Tijdens de zomerperiode zakt de zuurstofverzadiging regelmatig onder de kritische grens van 30%.