Afwegingskader droogte en waterschaarste

In periodes van waterschaarste is het cruciaal dat de gepaste maatregelen genomen worden. Door een team, onder leiding van prof. Patrick Willems en de VMM, is een afwegingskader gemaakt. Dat is geen zogenaamd afschakelplan, maar wel een instrument dat beslissingnemers op het terrein toelaat verschillende maatregelen tegenover elkaar af te wegen vooraleer ze knopen doorhakken. Zo kunnen ze de meest doordachte maatregelen nemen om de kans op waterschaarste en de gevolgen ervan te beperken. Er ging een intensief traject van onderzoek, studiewerk en overleg aan vooraf.

"Met de Blue Deal willen we Vlaanderen voorbereiden op de droogte van morgen met doelgerichte investeringen en een aanpassing van de regelgeving. Tegelijk willen we een antwoord bieden aan de bezorgdheden op het terrein. Knopen doorhakken in situaties van acute droogte is immers niet evident voor burgemeesters, gouverneurs en anderen. Het afwegingskader is daar een wetenschappelijk onderbouwd hulpmiddel voor. De concrete beslissingen blijven uiteraard liggen bij diegene die daarvoor de eindverantwoordelijkheid draagt. Lokale gebiedskennis is immers ook een doorslaggevende factor”, zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.

Het project ‘reactief afwegingskader voor prioritair watergebruik tijdens waterschaarste’ van de Vlaamse Overheid (VMM, Dep. MOW, DVW, Dep. Omgeving, ANB, Dep EWI en Dep L&V) is gecoördineerd door de Vlaamse Milieumaatschappij. Het studiewerk en overleg voor dit onderzoekstraject is in handen van een consortium onder leiding van professor Patrick Willems van de KU Leuven met Sumaqua, KPMG, Cycloop en de Bodemkundige Dienst België. Zo’n 130 vertegenwoordigers van sectoren en belangengroepen werden actief betrokken. Het gaat onder meer om vertegenwoordigers van de industrie, land- en tuinbouw, natuur, scheepvaart, waterbeheerders, rioolbeheerders, crisisdiensten, steden en gemeenten,… Ook tal van experts en onderzoeks- en proefcentra hadden inbreng.

Met de studie is in een recordtijd een veelheid aan data en waardevolle expertise in verband met de droogtetoestand samengebracht. Voor elke mogelijke maatregelen werd de socio-economische impact ingeschat en is onderzocht wat de baten van deze maatregelen zijn op het watersysteem. Daarnaast worden ook een aantal randvoorwaarden en principes in rekening gebracht, zoals bijvoorbeeld het sensibiliserend karakter van een maatregel, de voorwaarde dat drinkwaterbevoorrading gegarandeerd blijft of het principe dat onherstelbare schade aan kwetsbare natuur absoluut vermeden moet worden. Het kader reikt hiermee waardevolle, objectieve informatie aan de minister, gouverneurs en andere beslissingsnemers aan om hen te ondersteunen bij de selectie van de geschikte maatregelen in tijden van dreigende of effectieve waterschaarste.

Het afwegingskader is geen instrument dat toegepast kan worden zonder verdere afwegingen en lokale gebiedskennis. Het is daarom belangrijk dat de interpretatie van de cijfers steeds gebeurt in samenwerking met experten op basis van en met aanvulling van lokale gebiedskennis.

Het werk is bovendien nog niet af. Momenteel wordt nog bijkomende lokale gebiedskennis en andere kwalitatieve informatie toegevoegd aan het kader. Ook wordt een indicatorendashboard ontwikkeld dat toelaat om op een vlotte manier inzicht te krijgen in de actuele droogtetoestand en waterschaarste bij verschillende sectoren. Deze zomerperiode zal dienen als testfase, waarbij het kader als beslissingsondersteunend instrument ingezet zal worden. De toepassing ervan wordt hierbij ondersteund door het onderzoeksteam dat het kader uitwerkte. Ook de stakeholders worden betrokken bij effectieve waterschaarste. Na de zomer start een vervolgtraject met een evaluatie van het instrument, eventuele bijsturingen en worden bepaalde aspecten verder uitgewerkt.

De voorbije zomers met hoge temperaturen en weinig regen hebben aangetoond dat Vlaanderen kwetsbaar is voor waterschaarste. Bovendien geven de klimaatprojecties aan dat dergelijke zomers vaker zullen voorkomen. De druk op onze watervoorraden zal dan ook de komende jaren toenemen.

“Het is belangrijk en nodig dat we ons goed voorbereiden op deze periodes van waterschaarste en droogte. Dat doen we met onze Blue Deal in de eerste plaats proactief: door water de tijd en ruimte te geven om te infiltreren, water te bufferen én water slimmer te gaan gebruiken. Maar we bereiden ons ook voor op periodes van acute droogte die mogelijk zijn. De ontwikkeling van dit afwegingskader is een belangrijke stap in de verdere onderbouwing van het reactief droogtebeleid en maakt ook duidelijk dat lokale gebiedskennis onontbeerlijk is om de juiste knopen door te hakken. Het afwegingskader komt niet in de plaats van de beslissingnemers, maar ondersteunt hen bij de keuzes die ze moeten maken wanneer dat nodig is”, zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.

Bekijk het webinar en ontdek het afwegingskader prioritair watergebruik>>