Uitstoot vervuilende stoffen gestegen t.o.v. 2020 maar daalt op lange termijn

Luchtvervuiling heeft een grote impact op onze gezondheid en de natuur. Daarom volgt de VMM de evolutie van de uitstoot van vervuilende stoffen van nabij op. Voor de meeste vervuilende stoffen daalde de uitstoot sterk tijdens de voorbije decennia. In coronajaar 2020 daalde de uitstoot nog sterker. Door afgezwakte coronamaatregelen zien we dat er in 2021 een lichte stijging is ten opzichte van 2020. De trend op lange termijn blijft wel dalend. Bovendien halen we (bijna) alle uitstootdoelstellingen die zijn vastgelegd in het Vlaams luchtbeleidsplan.

25 mei 2023

Deel online

Evolutie uitstoot vervuilende stoffen in Vlaanderen

De VMM volgt de uitstoot van heel wat vervuilende stoffen nauwkeurig op aan de hand van milieujaarverslagen van bedrijven en tal van berekeningen. Voor heel wat polluenten zien we de laatste decennia een dalende trend in de uitstoot. Na de nog meer uitgesproken daling in 2020 door de coronamaatregelen, steeg in 2021 de uitstoot van enkele polluenten, zoals fijn stof, dioxines en PAK’s opnieuw. Die uitstoot lag wel lager dan die van het precoronajaar 2019. De algemene trend blijft dus dalend.

De meeste voorziene uitstootdoelstellingen van het Vlaams luchtbeleidsplan liggen binnen bereik. Meer nog, als de uitstoot de komende jaren niet stijgt, halen we voor fijn stof (PM2.5), NMVOS en zwaveldioxide (SO₂) zelfs nu al de doelstellingen voor 2030. Voor stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH₃) werden de uitstootdoelstellingen verstrengd n.a.v. de definitief vastgestelde PAS (Programmatische Aanpak Stikstof). Voor NOx lijkt het doel tegen 2030 haalbaar, maar voor NH₃ zijn maatregelen nodig om het doel te halen.

Voor fijn stof (PM2.5) zien we op lange termijn (2021 t.o.v. 2000) een daling met 47%. Vooral de afgenomen uitlaatemissies (door de verbranding van brandstoffen) van wegverkeer zijn verantwoordelijk voor deze daling. De niet-uitlaatemissies van de slijtage van remmen, banden, wegdek … zijn ondertussen groter dan de uitlaatemissies. Naast transport, goed voor 22% van de totale emissies, is iets meer dan de helft van de totale uitstoot van PM2.5 uit de huishoudens en meer specifiek door de verwarming met hout. De algemene trend blijft dalend, al was er in 2021 een stijging van 8,3% van PM2.5 tegenover 2020 waarin er een uitzonderlijke sterke daling was. Deze evolutie is van belang, aangezien fijn stof een hoger risico veroorzaakt op luchtweginfecties, astma, dichtslibben van bloedvaten en kanker. 

In 2021 ligt de NOx-uitstoot 57% lager dan in 2000. De daling ligt vooral aan het gebruik van minder vervuilende wagens. Transport is wel nog altijd verantwoordelijk voor meer dan de helft van de NOx-emissies waarbij de helft uit wegverkeer en een kwart van de internationale zeescheepvaart. Ook voor de NOx-emissie zien we een lichte stijging (+ 4%) t.o.v. 2020 vooral bij transport en de industrie door de heropleving van de economie, maar er is wel een daling van 13% t.o.v. de emissie van 2019.

De uitstoot van ammoniak (NH₃), voor 94% afkomstig van de landbouw, nam in de periode 2000-2021 af met 31%. De daling komt vooral door de daling van de uitstoot van de veeteelt door het in de praktijk omzetten van de maatregelen opgenomen in de mestactieplannen. Vanaf 2008 is de daling minder uitgesproken, en in 2021 was de uitstoot bijna gelijkaardig aan die van het vorige jaar (- 0,9%). 

De industrie (58%) en de energiesector (30%) zijn verantwoordelijk voor de uitstoot van zwaveldioxide (SO₂). Deze uitstoot daalde sinds 2000 met 86%, vooral door het gebruik van brandstoffen met een lager zwavelgehalte voor transport, industriële processen en energieopwekking. Voor SO₂ blijft de emissie dalen in 2021 door een blijvende dalende trend in de energiesector.

Wat is het verband tussen uitstoot en luchtkwaliteit?

Hoewel een hogere uitstoot meestal leidt tot hogere concentraties in de lucht of in de natuur, is het verband tussen uitstoot en luchtkwaliteit zelden één op één. De luchtkwaliteit wordt ook beïnvloed door zaken zoals het weer, import vanuit het buitenland en bijdrages van natuurlijke bronnen. Deze factoren variëren vaak van jaar tot jaar wat maakt dat de trends in de uitstoot niet altijd overeenkomen met de trends in luchtkwaliteit.

Hoe zorgen we voor een betere luchtkwaliteit?

Om de luchtkwaliteit op te volgen en vooral te verbeteren is er het Vlaamse Luchtbeleidsplan van de Vlaamse Regering. Dat bevat voor heel wat vervuilende stoffen duidelijke doelstellingen voor 2020 en 2030. Met de uitvoering en opvolging van het luchtbeleidsplan houdt de VMM de vinger aan de pols om samen te werken aan propere lucht.

De VMM ondersteunt de werking van de Green Deal Duurzame Stedelijke Logistiek en werkt actief mee aan de voorbereiding van de uitrol van emissievrije distributie tegen 2025. Op Europees niveau onderhandelt de VMM mee over nieuwe voertuignormen en quota voor zero emissievoertuigen. De VMM bereidde een nieuw Vlaams wetgevend kader voor om een structureel programma van remote sensing op te zetten waarmee de werkelijke voertuigemissies kunnen gemeten worden. We startten samen met de Vlaamse Belastingdienst en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken met het analysewerk voor de noodzakelijke IT-infrastructuur voor het beheer en uitwisseling van voertuiggegevens. De VMM werkte ook enkele beloftevolle mogelijke pistes uit voor de invoering van nieuwe emissietestprocedures om de NOx-uitstoot van voertuigen in de context van periodieke keuring te beoordelen.

Dankzij de invoering van lage-emissiezones (LEZ) slaagden de stad Gent en de stad Antwerpen erin de blootstelling aan luchtverontreiniging te verminderen. De evaluatie toonde aan dat lage emissiezones leiden tot een vergroening van het wagenpark, een daling van de emissies en een verbetering van de luchtkwaliteit. Momenteel werken we aan de aanpassing van de huidige regelgeving. Daarin voorzien we een aantal bijkomende sociale correcties voor de toegang tot lage-emissiezones (LEZ) in Vlaanderen. Voor auto’s en bestelwagens op fossiele brandstoffen verstrengen we stelselmatig de toegang tot de LEZ vanaf 2031 om vanaf 2035 alleen nog voertuigen zonder uitlaatemissies binnen te laten, namelijk elektrische voertuigen of voertuigen op waterstof.

Huishoudelijke houtverwarming is een van de belangrijkste bronnen van fijn stof in de lucht. Om dit aan te pakken, biedt de VMM een reeks instrumenten waarmee steden en gemeenten kunnen communiceren en hun inwoners sensibiliseren met de campagneslogan ‘Hout het gezond!’.

De VMM ondersteunt ook lokale besturen bij de uitwerking van het lokale beleid via het platform “Samen voor zuivere lucht” dat lokale besturen inspireert over de impact die zij kunnen hebben op de lokale luchtkwaliteit.

Om de twee jaar maakt de VMM een stand van zaken van het Vlaams Luchtbeleidsplan op in het voortgangsrapport. De VMM bekijkt daarin de recente evolutie van de luchtkwaliteit en gaat na of we op schema zitten om de doelstellingen op middellange termijn te realiseren. Dit najaar geeft de VMM een nieuwe stand van zaken van alle maatregelen in het voortgangsrapport 2023.

Op zoek naar gedetailleerde data over uitstoot?

Ben je op zoek naar de uitstoot van een specifiek polluent voor een bepaald jaar, of wil je de evolutie weten van verschillende polluenten in een bepaalde sector of een bepaalde activiteit?

Open onze milieudatatool voor gedetailleerde cijfers en grafieken >>