Nutriënten in oppervlaktewater

Vlaamse waterlichamen zijn de grotere watersystemen, ze hebben een afstroomgebied groter dan 50km². Heel wat Vlaamse waterlichamen kampen nog steeds met te hoge nutriëntenconcentraties. In 2023 bedroeg het percentage waterlichamen dat aan de norm voldoet:

• nitraat: 65%;
• stikstof totaal: 36%;
• fosfaat: 32%;
• fosfor totaal: 7%.

Huishoudens hebben het grootste aandeel in de netto-emissies naar het oppervlaktewater met fosfor, landbouw heeft het grootste aandeel in de stikstofverontreiniging.

In de periode 2007-2018 verbeterde de toestand voor stikstof totaal maar sindsdien is de trend onduidelijk. De toestand voor nitraat verbeterde tussen 2007 en 2015 maar sindsdien is de trend eveneens onduidelijk. De lange droogteperiodes tijdens het groeiseizoen in de jaren 2017-2020 leidden tot minder opname van stikstof door de gewassen en bijgevolg een hogere bodemvoorraad nitraat. Als hier onvoldoende op ingespeeld wordt bij de bemesting en de teeltkeuze, leidt dat tot meer uitspoeling van nitraat tijdens de winterperiode.

De toestand voor fosfor totaal en fosfaat is langzaam verbeterd sinds 2007.

Ook de statistische trendanalyse per meetplaats voor de periode 2014-2023 toont een gemengd beeld. Voor nitraat is het percentage stijgende meetplaatsen ongeveer even groot als het percentage dalende meetplaatsen. Voor stikstof totaal zijn er iets meer dalingen dan stijgingen. Voor fosfaat en fosfor totaal is het percentage meetplaatsen met een daling duidelijk groter dan het percentage meetplaatsen met een stijging.

De uitbouw van de openbare waterzuivering en de inspanningen van de bedrijven en de landbouw hebben bijgedragen aan de gunstige evoluties.

De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Vooral van belang voor deze indicator is Groep 7B - Verontreiniging oppervlaktewater en meer bepaald de verdere uitbouw en verbetering van de openbare waterzuivering.

De mestactieplannen (MAP) moeten ervoor zorgen dat minder nitraten en fosfaten uit meststoffen in het water terechtkomen. Belangrijke elementen zijn o.a.:

• bemesten met de meest geschikte mestsoort en bemestingstechniek, volgens de juiste dosis en op het juiste tijdstip,
• de bodemkwaliteit verbeteren;
• de directe verliezen van nutriënten tegengaan;
• de gebiedsgerichte aanpak.