Droogte

Vlaanderen heeft een van de laagste waterbeschikbaarheden per inwoner. Dit komt door een combinatie van een hoge bevolkingsdichtheid en een relatief beperkte aanwezigheid van oppervlakte- en grondwater. De klimaatverandering brengt het bestaande, fragiele evenwicht uit balans.

De klimaatverandering doet de tijdsvariabiliteit van de neerslag toenemen: de frequentie en de intensiteit van extreme regenval én van langdurigere droge perioden worden groter. Daarnaast leidt de gemiddelde temperatuurstijging in de atmosfeer tot meer verdamping. Hierdoor verhoogt de kans op extreme droogte en waterschaarste. Dit heeft een impact op kwetsbare natuur, de opbrengst in de landbouw, de binnenscheepvaart en kan ook gevolgen hebben voor de productie van drinkwater.

We onderscheiden drie types: meteorologische, agrarische en hydrologische droogte.

We spreken van meteorologische droogte wanneer het evenwicht tussen neerslag en verdamping verschuift. Door minder neerslag en meer potentiële verdamping door hoge temperaturen vergroot het neerslagtekort tijdens de zomermaanden. Ook de droogteduur, uitgedrukt in het aantal aaneensluitende dagen zonder neerslag, neemt toe.

Agrarische droogte treedt op wanneer de bodem te weinig vocht bevat. In Vlaanderen daalt het bodemvochtgehalte gemiddeld 6 dagen per jaar onder de drempelwaarde voor droogtestress bij gewassen en vegetatie. Dit gemiddelde van 6 dagen verbergt een grote spreiding tussen landelijke streken met leem- en kleibodems en valleigebieden enerzijds, waar gewassen en vegetatie nu nauwelijks droogtestress ondervinden in een gemiddelde zomer, en sterk verstedelijkte zones, zandbodems en heuvelruggen anderzijds, waar het aantal agrarische droogtedagen sterk boven dat gemiddelde uit komt.

Deze agrarische droogte kan leiden tot verminderde groei en lagere opbrengsten. Klimaatverandering zal het aantal agrarische droogtedagen sterk doen toenemen tot gemiddeld 10 in 2050 (of bijna factor 2) en zelfs 20 in 2100 (bijna factor 4). De situatie die we nu enkel in de steden en op droge zandbodems zien, kan zich dan doorheen het gros van Vlaanderen voordoen.

Hydrologische droogte betekent een daling van de debieten en laagste waterstanden in waterlopen. Scenario's voor onbevaarbare waterlopen tonen aan dat het aantal dagen met een erg laag debiet tegen 2050 bijna kan verdubbelen (van 18 naar 32 dagen). Tegen 2100 kan dit aantal opnieuw verdubbelen (tot 64 dagen), wat een factor 4 toename betekent ten opzichte van nu. Heel wat waterlopen zullen dan erg lage debieten kennen (minder dan een liter per seconde) of zelfs helemaal droogvallen (vooral bovenlopen van waterlopen in glooiend gebied).

Zowel ecosystemen, landbouwteelten als waterlopen kunnen heel wat impact/schade ondervinden van droogte. Dit kan gaan van een groeivertraging of dalende gewasopbrengst tot zelfs het vroegtijdig afsterven van planten en droogvallen van waterlopen.

In het huidige klimaat blijkt 3 % van die oppervlakte kwetsbare ecotopen in Vlaanderen geconfronteerd te worden met droogtestress tijdens een gemiddeld jaar (en dus quasi jaarlijks). Die ecotopen liggen vooral in valleigebieden. Maar naar 2050 zou dit sterk kunnen toenemen met een factor 5 tot 17 % (en 27 % tegen 2100). Naast valleien zijn hier dan ook heel wat hoger-gelegen bossen bij betrokken, waarbij de impact het grootst is in het oosten van Vlaanderen.

Een gelijkaardig evolutie dreigt ook voor het landbouwareaal in Vlaanderen: van bijna 2 % landbouwoppervlakte met significante droogtestress in een doorsnee jaar bij huidig klimaat, naar 9 % in 2050 (en 18 % in 2100).

In het toekomstige klimaat zullen afnemende laagwaterdebieten, droogvallende waterlopen en waterbuffers vaker voorkomen en op meer locaties. Dit zal onder andere leiden tot een slechtere waterkwaliteit (bv. verzilting, vissterfte) en kan finaal ook de drinkwatervoorziening beïnvloeden.

Bekijk de impact op kaart via de IMPACT-tool. Start de IMPACT-tool.

Kies met de PLAN-tool de maatregelen die het grootste effect hebben voor je volledige gemeente of tot op wijkniveau. Start de PLAN-tool

Voeg tijdens de ontwerpfase van projecten klimaatadaptieve maatregelen toe en bereken hoe het project de buurt klimaatbestendig maakt. Start de PROJECT-tool

Waterschaarste vraagt een systeemaanpak. Dat doen we in Vlaanderen via de Blue Deal. Enerzijds verhogen we de waterbeschikbaarheid door het water beter vast te houden en meer te laten infiltreren. Anderzijds beperken we de watervraag door bestaande en alternatieve waterbronnen efficiënter en circulair te gebruiken.

Blue Deal Vlaanderen