Afvalwater informatiesysteem

In Vlaanderen zijn heel wat overheden en diensten betrokken bij de planning, aanleg, onderhoud, optimalisatie en financiering van riolering en waterzuivering. Die processen worden ondersteund door een grote hoeveelheid aan data en informatiestromen. De verspreiding van de bevoegdheden zorgt ervoor dat gegevens verspreid zijn over verschillende partners. 

Door de AWIS-samenwerking ontstaat een digitaal knooppunt waar alle informatiestromen samenkomen, zowel tussen rioolbeheerders onderling als tussen rioolbeheerders en de VMM. AWIS maakt het voor rioolbeheerders eenvoudiger om relevante gegevens te raadplegen en uit te wisselen. Dankzij een efficiënte, transparante en gestandaardiseerde datastroom kunnen ze beter onderbouwde keuzes maken over investeringen in hun infrastructuur.

AWIS ondersteunt heel wat processen:

• de opmaak van investeringsprogramma’s voor de sanering van het afvalwater;
• vergunningsverlening voor het lozen van afvalwater;
• verantwoordelijkheden die voortvloeien uit de gemeentelijke saneringsverplichting en de Europese richtlijn stedelijk afvalwater (ERSA)
• waterkwaliteitsmodellering : berekenen van de impact van maatregelen, kwantificering van vuilvrachten die geloosd worden in waterlopen, ... ;
• overstromingsproblematiek : verwevenheid van de watersystemen (afval- en oppervlaktewater).

Het afvalwaterinformatiesysteem wordt modulair opgebouwd.

Rioolinventaris

De AWIS-rioolinventaris vormt de basis, waarin alle gegevens over de ligging en kenmerken van het rioleringsstelsel verzameld worden.

De rioolinventaris biedt ook extra digitale diensten aan zoals:

• Kwaliteitscontrole van de aangeleverde data
• Tracing: nagaan welke weg water aflegt bij zowel droog als nat weer.
• Vuilvrachtberekening: ga voor een punt in het netwerk na hoeveel inwoners stroomopwaarts lozen
• Knelpunten aanduiden, opvolgen en oplossen: alle databaheerders (VMM, Aquafin, rioolbeheerders) kunnen knelpunten in het netwerk aanduiden die de sanering van afvalwater negatief beïnvloeden.

Projectgebonden informatie-uitwisseling

In AWIS-projecten is het mogelijk je subsidieaanvraag digitaal in te dienen. De AWIS projectenapplicatie is nauw gekoppeld met de rioolinventaris en steunt voor een groot deel op dezelfde gegevens en technologieën.  De intekening van de aanvraag dient immers door middel van een shape-file, afgestemd op het uitwisselingsformaat van AWIS, opgesteld te worden.

Voor het indienen van een nieuwe subsidieaanvraag is er een online aanvraagmodule ter beschikking. Zowel voor gemeentelijke rioleringsprojecten, gemeentelijke IBA-projecten als voor bovengemeentelijke projecten wordt de aanvraag via deze module ingediend en verder geëvalueerd.

Projecten die onder een subsidieprogramma vallen, worden via deze applicatie volledig opgevolgd, inclusief alle communicatie tussen de rioolbeheerder en VMM. Op elk moment kan de stand van zaken van de subsidiedossiers online geraadpleegd worden.

AWIS staat op een keerpunt: de rioolinventaris vormt een stevige basis, maar er is meer nodig. Gemeenten en rioolbeheerders hebben nood aan afstemming en toegang tot actuele data, onder druk van nieuwe verplichtingen en doelen zoals de uitbouw van de gemeentelijke saneringsverplichting en de integratie van de nieuwe Europese richtlijn rond stedelijk afvalwater (ERSA).

In 2024 werden daarom alle stakeholders (Aquafin, Farys, Fluvius, Pidpa, VVSG, VMM …) bevraagd naar wat zij verwachten van AWIS. Dat leverde een behoeftenstudie op met onder meer:

• een toekomstvisie en strategie o.b.v. co-creatie;
• een roadmap met potentiële projecten;
• een governance model om de samenwerking verder te organiseren.

Uit het traject groeide ook een duidelijke consensus tussen de partners: AWIS moet verder uitgroeien tot één slim platform dat samenwerking en besluitvorming versterkt.

Ontdek in onderstaand filmpje de doelstellingen en principes die zijn afgesproken om de toekomst van het afvalwaterbeheer in Vlaanderen vorm te geven.

De VMM zorgt voortaan voor het beleid en controle, terwijl lokale besturen en rioolbeheerders instaan voor het dagelijkse beheer. Cofinanciering maakt het mogelijk om middelen en verantwoordelijkheden te delen, wat de efficiëntie zal verhogen en voordelen voor alle betrokken partijen oplevert. Dankzij open en duidelijke informatie-uitwisseling zal de samenwerking ook vlotter verlopen en kunnen rapporten nauwkeuriger worden opgesteld.

Om AWIS verder uit te bouwen, is een duidelijke structuur nodig. Daarvoor wordt een governancemodel uitgetekend die de voordelen van lokale expertise en flexibiliteit combineert met de efficiëntie en coördinatie van centraal beheer.  De afspraken tussen de verschillende partijen zullen worden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst.

Het ontwerp van governance voorziet een strategisch comité met vertegenwoordigers van alle betrokken stakeholders. Het strategisch comité zal in de toekomst de grote lijnen uitzetten voor AWIS en financiële beslissingen nemen. Een programmastuurgroep zorgt daarna voor de uitvoering van de plannen, stemt af met andere projecten en bewaakt de kwaliteit van de gegevens.

In lijn met deze structuur werd een roadmap uitgewerkt die een stapsgewijze evolutie toont, waarbij fundamentele projecten de basis vormen voor latere, meer gedetailleerde initiatieven. Een belangrijk basisproject is AWIS ‘light’ governance. Dit vormt een eerste stap richting een bredere AWIS governance en legt de basis voor een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen.

Om die samenwerking verder vorm te geven, zal één van de eerste projecten een architectuurstudie zijn. Deze studie heeft als doel om de groei van digitale samenwerking verder te concretiseren en gaat daarbij in op onder andere deze vragen:

• Hoe zorgen we voor uniforme en kwalitatieve data?
• Hoe passen we het principe ‘decentraal waar mogelijk, centraal waar nuttig’ toe?
• Wat vormt het technisch kader? Welke tools (API’s, services, standaarden, …) kunnen we hergebruiken?
• Binnen welke tijdshorizon zullen we dit realiseren? Wat zijn onze prioriteiten?

Dit project vormt slechts het begin; met een stevige basis in architectuur kan AWIS verder groeien richting een volwaardig model, met oog voor toekomstige koppelingen en duurzame, klimaatbewuste oplossingen voor afvalwaterbeheer.