Nationaal ozon- en hitteplan
Sinds 2005 heeft België een nationaal ozon- en hitteplan. In dit plan wordt beschreven op welke manier de Belgische bevolking zal gewaarschuwd worden wanneer er volksgezondheidsproblemen worden verwacht door periodes van zeer warm weer (vb. hittegolf). In dit plan wordt ook rekening gehouden met de ozonconcentraties omdat deze een bijkomend negatief effect hebben op de volksgezondheid tijdens deze warmteperiodes. De combinatie van zowel temperatuurs- als ozoncriteria maakt het Belgische plan uniek.
Dit plan wordt opgevolgd binnen het Nationaal Milieugezondheidsactieplan (NEHAP) met daarin vertegenwoordigers van alle betrokken diensten in België (Federaal, Gewest en Gemeenschap). Voor het Vlaams Gewest staat het Departement Zorg in voor de uitvoering van het plan, namelijk het uitsturen van de warmtewaarschuwingen en de sensibilisering van zowel de algemene bevolking als van organisaties en professionelen die werken naar kwetsbare groepen. De uitvoering hiervan wordt beschreven in het Vlaams Warmteactieplan.
De alarmfase, die als een crisisfase wordt aanzien, blijft echter een Federale bevoegdheid. De regionale overheden ondersteunen wel de communicatie tijdens deze fase.
Vlaams Warmteactieplan
Dit plan schetst de krijtlijnen over hoe en wanneer kwetsbare doelgroepen - en professionals die werken met die doelgroepen - geïnformeerd en gewaarschuwd moeten worden voor en tijdens warmteperiodes. Het actieplan biedt ook handvaten aan professionals om preventieve acties te ondernemen om zo gezondheidseffecten als gevolg van warmte, te voorkomen. Het Vlaams Warmteactieplan bestaat uit een waakzaamheids- en waarschuwingsfase.
a. Waakzaamheidsfase
Vanaf 15 mei tot en met 30 september worden de voorspellingen van de maximumtemperatuur in Ukkel opgevolgd door het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI). De Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL) volgt de ozonconcentraties en de ozonvoorspellingen op tijdens dezelfde periode. IRCEL bundelt deze gegevens en toetst deze aan de criteria van de waarschuwingsfase en alarmfase. Wanneer aan de criteria wordt voldaan waarschuwen zij de betrokken overheden.
Tijdens de waakzaamheidsfase vraagt Departement Zorg aan de professionelen die werken met kwetsbare doelgroepen om zich voor te bereiden op een mogelijke periode van langdurig warm weer. Op 15 mei verstuurt Departement Zorg een nieuwsbrief naar deze professionelen waarbij de problematiek opnieuw onder de aandacht wordt gebracht en wordt verwezen naar de campagnewebsite www.warmedagen.be. Op deze website wordt de nodige ondersteunende informatie voorzien.
b. Waarschuwingsfase
De waarschuwingsfase wordt door het Departement Zorg afgekondigd op het moment dat mogelijke gezondheidseffecten door erg warme temperaturen worden verwacht. De algemene bevolking én de professionelen die werken naar kwetsbare doelgroepen worden op dat moment gevraagd om extra maatregelen te nemen (die idealiter zijn opgenomen in een lokaal gezondheidsplan Warme Dagen) om zichzelf en risicogroepen te beschermen.
c. Federale Alarmfase
Sinds het ontstaan van het nationale ozon- en hitteplan, werd de alarmfase nog maar één keer afgekondigd, namelijk in de zomer van 2020. Deze fase wordt aanzien als een crisisfase en is belangrijk om extra maatregelen te kunnen (laten) nemen bovenop de maatregelen die reeds genomen worden tijdens de waarschuwingsfase.
Wanneer aan de criteria van de alarmfase wordt voldaan, wordt die nog niet automatisch opgestart. Experten en beleidsmakers zullen in overleg afwegen of een opschaling naar de hoogste fase van het nationale ozon- en hitteplan nodig is.
Sinds 2019 werden de criteria voor de alarmfase herbekeken. Dit maakt dat er makkelijker aan de criteria zal voldaan worden, maar de afweging door experten en beleidsmakers blijft wel bestaan.
Criteria alarmfase:
- Het temperatuurcriterium voor de waarschuwingsfase is bereikt.
- De maximale voorspelde temperatuur voor de dag zelf is hoger of gelijk aan 28°C.
- Er werd de vorige dag, op minstens één ozonmeetplaats in België, een uurgemiddelde ozonconcentratie hoger dan 180 μg/m³ (EU-informatiedrempel) gemeten EN er wordt voor de dag zelf, in een beduidend deel van het land, een uurgemiddelde ozonconcentratie hoger dan 180 μg/m³ (EU-informatiedrempel) voorspeld.
- De reeds genomen maatregelen moeten worden versterkt. Wanneer de alarmfase wordt opgestart, zal de communicatie gebeuren door de Federale overheid. De regionale overheden (Zorg en Gezondheid voor Vlaanderen) zullen de communicatie naar organisaties en professionelen ondersteunen.
